Wydarzenia: Zespół przyrodniczy
Gatunki inwazyjne
Gatunki inwazyjne - spotkanie Zespołu Miłośników Przyrody z 07.04.2017
Gatunki inwazyjne są to te gatunki roślin, zwierząt czy innych organizmów, które na skutek działalność człowieka znalazły się poza obszarem swojego naturalnego występowania i które w nowym dla nich środowisku nie tylko łatwo się aklimatyzują, ale rozprzestrzeniają się intensywnie, stanowiąc zagrożenie dla rodzimej przyrody, zdrowia ludzi, zwierząt czy też powodują negatywne skutki gospodarcze.
Gatunki obcego pochodzenia towarzyszą człowiekowi od tysięcy lat, co początkowo było związane z migracją ludności. Odkrycia geograficzne i rozwój cywilizacji znacznie ten proces przyśpieszyły. Człowiek ingeruje świadomie w przemieszczanie się gatunków, wprowadzając gatunki obcego pochodzenia do uprawy, hodowli, czy też jako element ozdobny. Czasem jest to nieświadome przewiezienie ich w środkach transportu czy też z ładunkiem towarów albo też celowe lub przypadkowe uwalnianie hodowanych gatunków.
Oczywiście większość gatunków wprowadzanych do nowych środowisk nie jest w stanie zaadaptować się w nowych warunkach, ale te, którym się to uda mogą kolonizować nowe obszary. Inwazja gatunków obcego pochodzenia jest tym silniejsza im bardziej siedliska przyrodnicze są przez nas przekształcane. Można przypuszczać, że zmiany klimatyczne będą tej ekspansji sprzyjać.
W Europie występuje około 12 tysięcy gatunków obcego pochodzenia, z czego 10 – 15% to właśnie gatunki inwazyjne. Jest to istotny problem, ponieważ gatunki inwazyjne wpływają negatywnie na rodzime środowiska przyrodnicze, konkurując z gatunkami rodzimymi o niezbędne dla życia zasoby.
Bardzo niebezpieczna i niepożądana jest możliwość krzyżowania się gatunków spokrewnionych, powodująca zanikanie puli genetycznej rodzimej populacji, co jest szczególnie groźne dla gatunków rzadkich, zagrożonych wyginięciem.
Kolejnym elementem oddziaływania niekorzystnego jest zagrożenie zdrowotne dla ludzi i zwierząt. Jako przykład można tutaj podać masowe występowanie przybyszów z rejonów Kaukazu – są to barszcz Sosnowskiego i barszcz olbrzymi, którego dotknięcie powoduje silne oparzenia skóry.
Gatunki inwazyjne mogą też powodować szkody gospodarcze niszcząc uprawy, utrudniając gospodarkę leśną czy uszkadzając infrastrukturę techniczną (drogi, urządzenia hydrotechniczne). Według szacunków Unii Europejskiej straty gospodarcze wywołane przez inwazyjne gatunki roślin i zwierząt wynoszą około 12 mld euro rocznie. Ponieważ jest to tak ważny problem jest on prawnie regulowany.
Ustawa o ochronie przyrody z 2004 roku ustanawia ogólny zakaz wprowadzania do środowiska przyrodniczego roślin, zwierząt, grzybów gatunków obcych. Wprowadza obowiązek uzyskania zezwolenia na wwożenie z zagranicy gatunków obcych, ich przetrzymywanie, hodowlę i zbywanie. Na liście zakazanych gatunków znajduje się 16 gatunków roślin oraz 52 gatunki zwierząt.
Na naszym spotkaniu zapoznaliśmy się tylko z niektórymi roślinami z tej czarnej listy. Często są to rośliny powszechnie znane albo też takie, które możemy całkiem łatwo spotkać. Do tych roślin zalicza się bardzo efektowny przybysz z Himalajów - niecierpek gruczołowaty, który spotykamy w przybrzeżnych lasach Zalewu Szczecińskiego. Jego krewniak niecierpek drobnokwiatowy łatwo opanowuje grądy i buczyny całkowicie eliminując roślinność runa leśnego. Nie zobaczymy wówczas wiosną w tych lasach przylaszczek czy też zawilców.
Piękna i ozdobna czeremcha amerykańska sprowadzona z Ameryki i masowo sadzona w lasach między innymi w celu pozyskiwania jej cennego drewna i wzbogacenia składu podszytu leśnego, opanowała już lasy całej Europy, utrudniając odnowienie lasów oraz eliminując gatunki runa leśnego.
Znany wszystkim klon jesionolistny, również przybysz z Ameryki Północnej, sadzony powszechnie wzdłuż dróg i ulic, zaczął od kilkudziesięciu lat wnikać
do zbiorowisk naturalnych. Może on opanowywać duże obszary silnie konkurując z naszymi rodzimymi wierzbami.
Być może wielu działkowców spotkało się z imigrantem z kontynentu amerykańskiego- kolczurką klapowaną, zwaną także kolczastym ogórkiem. Jako jednoroczne pnącze często była uprawiana wzdłuż siatek i ogrodzeń. Jest to w tej chwili jedna z najdynamiczniej rozprzestrzeniających się roślin obcego pochodzenia, która oddziałuje negatywnie na łęgi topolowe oraz ziołorośla nadrzeczne.
Kolejny niepożądany przybysz tym razem z Azji to rdestowiec japoński uważany w tej chwili za jeden ze 100 najgroźniejszych gatunków inwazyjnych. Można go spotkać także w naszym rejonie, o czym poinformowała nas nasza koleżanka działkowiczka z Wyspy Puckiej. Jest to bylina osiągająca 2 - 3m wysokości a jej kłącza mogą sięgać 3 m w głąb ziemi. Silnie wpływa na gatunki lasów łęgowych i zmniejsza bioróżnorodność ekosystemów rzecznych a jego kłącza mogą przerastać i niszczyć nawierzchnie betonowe i asfaltowe.
To tylko część omówionych przez nas roślin, które powodują takie problemy w środowisku przyrodniczym.
Tekst: Aleksandra Wasiukiewicz
Kolczurka klapowana (Echinocystis lobata), fot.A.Tłałaj |
Niecierpek drobnokwiatowy(Impatiens parviflora),fot.www.zielnik |
Niecierpek gruczołowaty (Impatiens glandulifera),fot.www.zielnik |
Prelekcja |
