Wydarzenia: zespół literacko-historyczny COGITO

Włodzimierz Tetmajer (31 XII 1861 – 26 XII 1923)

     Włodzimierz Tetmajer (31 XII 1861 – 26 XII 1923)

 Włodzimierz Tetmajer to twórca przede wszystkim młodopolski. Obdarzony hojnie przez naturę, uprawiał malarstwo, grafikę, pisał wiersze, miał nawet na swym koncie jeden dramat. Był także wytrawnym politykiem. Jego młodszym, przyrodnim bratem był znany młodopolski poeta Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Włodzimierz urodził się jako syn Adolfa Tetmajera i Leonii z Krobickich, która kilka tygodni po urodzeniu syna zmarła. Kazimierz był dzieckiem z drugiego małżeństwa ojca.
 Obaj synowie pana Adolfa Tetmajera byli niezwykli i utalentowani. Nam bardziej znany jest Kazimierz, ponieważ uczyliśmy się o nim w szkole. O Włodzimierzu najczęściej wiemy, że był malarzem, Gospodarzem w Weselu Stanisława Wyspiańskiego. Ale wcale to nie znaczy, że był gorszy od młodszego brata. W świecie zasłynął jako utalentowany malarz, który swe obrazy eksponował nie tylko na wystawach krajowych, ale także poza granicami np. w Stanach Zjednoczonych, we Francji, Czechach.
 W latach 1875 – 1886 studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, następnie krótko w Wiedniu, w latach 1889 – 1895 na Oddziale Kompozycyjnym, którym kierował aż do swej śmierci Jan Matejko.
 Okres Młodej Polski znany jest nam między innymi z tego, że narodził się wtedy ruch artystyczno-polityczny nazwany później chłopomanią. Wyrósł on z przekonania, że szanse na wyzwolenie spod zaborów będą możliwe jedynie, gdy do walki stanie cały naród, wszystkie jego klasy społeczne, z najliczniejszą klasą chłopów. Inteligencja młodopolska, a zwłaszcza artyści, zaczęła, jak to się mówi, bratać się z ludem – malarze wyjeżdżali na malarskie plenery na wieś, by malować wiejski krajobraz, chłopów i chłopki w paradnych ludowych strojach i podczas pracy, różne scenki z życia wiejskiej gromady. Krakowscy artyści najczęściej odwiedzali okoliczne wsie, a prawdziwą ich Mekką stały się podkrakowskie Bronowice. Miejscem spotkań była wiejska karczma, ale artystów z Krakowa gościli też u siebie bogatsi chłopi. Podczas tych spotkań dyskutowano na tematy społeczne i niepodległościowe, nawiązywały się też nici sympatii, rodziła się miłość. Jednym z pierwszych, który zakochał się na zabój w wiejskiej dziewczynie, córce gospodarza z Bronowic Jacka Mikołajczyka Annie, był Włodzimierz Tetmajer. On nie tylko się zakochał, ale, ku zgorszeniu swego środowiska, postanowił się ożenić i to zrobił w 1890 roku, mimo że ojciec go wydziedziczył. Pierwsze lata małżeństwa Tetmajerów były bardzo biedne – kątem mieszkali u rodziców Anny. Później, gdy już młody malarz zarobił nieco, kupił w Bronowicach skromny dworek, zwany dzisiaj Rydlówką, w której mieści się obecnie Muzeum Młodej Polski. Jego opis znamy z Wesela Wyspiańskiego, bo właśnie w nim odbyło się wesele Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną, siostrą Anny Tetmajerowej. W 1900 roku dom Tetmajerów nabył L. Rydel, a Włodzimierz kupił i wyremontował dworek bardziej okazały i pozwalający na swobodniejsze życie zwiększonej rodziny (Tetmajerowie doczekali się pięcioro dzieci).
 Dla rodziny miał Włodzimierz niewiele czasu- był człowiekiem czynu. Gdy nie malował, pisał, albo uczył, sporo czasu poświęcał też polityce. W różnym czasie zaprzątały go różne polityczne sprawy – był działaczem niepodległościowym podczas I wojny światowej i w okresie wojny bolszewickiej w 1920 r., działaczem społecznym, posłem na sejm itp. Nie będę rozwijać tego nurtu działalności Tetmajera, bowiem chciałabym się skoncentrować na jego malarstwie.
 Malował głównie wiejskie sceny rodzajowe (Zaloty, Święcone w Bronowicach, Żeńcy, Orka…) a także pejzaże, polichromie w kościołach (w kaplicy królowej Zofii w katedrze wawelskiej, w katedrze w Sosnowcu, w katedrze w Kaliszu, w Kalwarii Zebrzydowskiej w kolegiacie, w kościele Mariackim w Krakowie ), portretował też rodzinę i przyjaciół.
-w 1892 r. od grona profesorskiego otrzymał złoty medal dla wybitnych studentów oraz roczne stypendium do Włoch
- w 1893 r. wysłano, wraz z innymi płótnami, jego obrazy do Chicago na Wystawę Światową, a w 1894 do San Francisco, Został wyróżniony srebrnym medalem.
- w 1900 r. na wystawie Światowej w Paryżu otrzymał jeden ze srebrnych medali przyznanym polskim malarzom (m. in. Jackowi Malczewskiemu, Leonowi Wyczółkowskiemu)
- od 1907 r. był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka i założycielem Polska Sztuka Stosowana
- w 1911 r. współtworzył Wystawę Niezależnych
- współpracował przy tworzeniu Panoramy Racławickiej – jemu powierzono namalowanie scen wiejskich i chłopów.
 Postawa artystyczna W. Tetmajera ukształtowała się pod wpływem monachijskiego realizmu i weryzmu stosowanego przez Aleksandra Gierymskiego.
(Weryzm- kierunek artystyczny końca XIX w.. zbliżony do naturalizmu, zawierający często akcenty krytyki społecznej. Przejawiał się przede wszystkim w tematyce rodzajowej, szczególnie w scenach z życia prostego ludu. Ojczyzną weryzmu były Włochy.)
 Dojrzałe malarstwo Tetmajera odzwierciedlało charakterystyczną dla Młodej Polski fascynację rodzimym folklorem. W swoich obrazach przedstawił wiernie obyczaje, obrzędy, epizody z życia codziennego i odświętnego podkrakowskich chłopów.
 W ramach nurtu realistycznego wypracował własny oryginalny styl. Komponował sceny zawierające wielu bohaterów i nadawał im swoistą dramaturgię. Nie malował konturów, operował syntetyczną barwną plamą modelowaną miękko, powiedziałabym - rozlewnie. Dominujący w jego obrazach dwutakt kolorystyczny – bieli i czerwieni dopełniały szerokie płaszczyzny brązów i zieleni o fakturze zróżnicowanej.
 Widzimy w obrazach Tetmajera:
- mocne, jakby przerysowane kontrasty światła i cienia
- sylwetowe traktowanie form
- dekoracyjne traktowanie płaszczyzny
Zbliża to jego malarstwo do obrazów postimpresjonistów np. Paula Gauguina.
Aby zdynamizować przedstawioną scenę, stosował kompozycję diagonalną, tak jak malarze baroku. Tak jest w obrazie Wiejskie wesele.
( Diagonalizm to kompozycja na liniach ukośnych)
 Natomiast nastrój poważny, wzniosły, np. religijne rozmodlenie, osiągał przez zastosowanie statyki tak jak w obrazie Święcone, czy w scenie z Panoramy Racławickiej – modlący się pod krzyżem.
 Problematyka patriotyczna u Tetmajera zyskała aranżację teatralno-akademicką np. Alegoria wyzwolenia Polski.
 Prócz malarstwa sztalugowego uprawiał Tetmajer też malarstwo ścienne czyli tworzył polichromie, projektował witraże, wykonywał ilustracje do książek i czasopism. Był także autorem niejednej scenografii teatralnej.

                                                                  Wanda Sobieralska

                              Wyspiański - Tetmajer                                     Dworek Włodzimierza Tetmajera w Krakowie

                          Wiosna - Tetmajer                                                         Wesele                                                           Procesja 

                               Muzykanci                                                    Przed karczmą                                                            Zrękowiny

                   Jacek i Anna                                                                                                                                 Panteon Wielkich Polaków