Wydarzenia: zespół literacko-historyczny COGITO

ORZEŁ I PÓŁKSIĘŻYC 600 lat relacji między Polską a Turcją

        Z okazji 600. rocznicy nawiązania dyplomacji między Polską a Turcją 10 lutego 2016 r. w Zespole Literacko-Historycznym, jego członkini, Genowefa Kondraciuk-Gabryś, zaprezentowała autorskie opracowanie tego tematu.

        Inicjatorem negocjacji z tureckim państwem Osmańskim, zagrażającym Cesarstwu Bizantyjskiemu i południowo-wschodniej Europie, był polski król Władysław Jagiełło. Zobowiązany przez sobór kościoła katolickiego w Konstancji do pomocy zbrojnej w zatrzymaniu ekspansji Turków, zamiast rycerzy, w 1414 r. wysłał do Turcji posłów z misją zawarcia 6- letniego rozejmu. Według opinii Jana Długosza, pozytywne wyniki rozmów z tureckim sułtanem zostały zniweczone przez Węgry, najbardziej zainteresowane w obronie swojego terytorium.
        Po upływie burzliwych 30 lat, w 1444 r. doszło do wyprawy przeciw Turcji europejskich wojsk sprzymierzonych, dowodzonych przez polsko- węgierskiego króla Władysława Jagiellończyka i do bitwy pod Warną. Zakończyła się ona klęską rycerzy chrześcijańskich oraz śmiercią Władysława, nazwanego później Warneńczykiem i ostatnim Krzyżowcem.
        Niecałe 10 lat później (1453 r.) Turcy opanowali Konstantynopol, kładąc kres ponad 1000- letniemu Cesarstwu Bizantyjskiemu i rozpoczynając kilkusetletnie ich panowanie nad niemal całymi Bałkanami, basenami mórz: Śródziemnego, Czarnego i Azowskiego.
        Podjęta w latach 90. XV w. próba odzyskania przez Polskę zwierzchnictwa nad Mołdawią, stanowiącą od 100 lat jej lenno, zakończyła się zwycięstwem Turków i nasileniem się najazdów oddziałów turecko- tatarskich na ziemie polskie. Została utrwalona w Polsce znanym do dzisiaj porzekadłem „Za króla Olbrachta wyginęła szlachta”.
        Wiek XVI rozpoczął się podpisaniem w 1501 r. przez „pechowego” Jana Olbrachta, 5- letniego rozejmu z Turkami, utrzymywanego następnie przez Zygmunta Starego i Sulejmana Wspaniałego oraz kontynuowanego przez ich następców: Zygmunta Augusta i Selima II Pijaka niemal do końca XVI stulecia. Spokój był zakłócany tylko przez niepokoje w Mołdawii, a także przez Tatarów - ze strony tureckiej, a ze strony polskiej – przez Kozaków, czyli przez oddziały zbrojne powołane do obrony południowo-wschodnich granic Rzeczpospolitej, które niekiedy zapuszczały się aż pod Konstantynopol.
        W wieku XVII nasiliły się konflikty między Turcją a Polską o Mołdawię, Wołoszczyznę i Siedmiogród, doszło do oblężenia przez Turków Wiednia, odpartego przez polskich lisowczyków, do przegranej przez Polaków bitwy pod Cecorą, podejścia Osmanów pod Chocim, zdobycia przez Turków Kamieńca Podolskiego oraz do podpisania, upokarzającego Polskę, traktatu pokojowego w Buczaczu. Warunki traktatu nie zostały jednak ratyfikowane przez polski Sejm, a żądania Turków stały się nieaktualne po zwycięstwach hetmana Jana Sobieskiego pod Chocimiem, a następnie - pod Żurawnem.
        Wiekopomne znaczenie dla Europy i zwaśnionych stron miała odniesiona w 1683 r. Wiktoria Wiedeńska armii Świętej Ligi, dowodzonej przez polskiego króla Jana III Sobieskiego, po której Turcja przestała zagrażać Europie. W wyniku zawartego pod koniec 18. stulecia pokoju w Karłowicach, największymi wygranymi okazały się Rosja i Austria. Wkrótce zwróciły one swoją agresję zarówno przeciwko przegranej Turcji, jak też – zwycięskiej Polsce, doprowadzając do trzech kolejnych jej rozbiorów.
        Od tego czasu Turcja i Polska okazują wzajemnie szacunek, przyjaźń i pomoc, wyrażane przede wszystkim przyjmowaniem przez Turcję polskich emigrantów w czasie zaborów oraz podczas pierwszej i drugiej wojny światowej. W okresie międzywojennym Polska podpisała z Turcją, obowiązujący do dzisiaj, Traktat Przyjaźni. Oba kraje wymieniają gospodarcze i naukowe doświadczenia, korzystają z oferty handlowej i turystycznej oraz pozostają w dobrych relacjach politycznych, mimo wielkiej odmienności tradycji, kultury, religii i obyczajowości.
        Jeszcze bardziej zwięzłą prezentację tematu stanowi przedstawiony poniżej wiersz.

Szczecin, 10 luty 2016 r.                                                                                  Genowefa Kondraciuk-Gabryś

Polacy - Turcy

Tak dalecy, ale czasem – bliscy,
egzotyczni, lecz swojscy zarazem.
Turcy w Polsce, a Polacy w Turcji
zapisali się zmiennym obrazem.

Dzieli ich religia, obyczaje,
łączy handel, dzielność i swoboda.
A i przyjaźń nieraz ich zbliżyła,
gdy mieli tego samego wroga.

Turcja podczas wieków swej świetności
siała grozę w krajach dookoła.
U bram Wiednia zgromił ją Sobieski.
Europy podbić już nie zdoła!

Teraz słynie z turystycznych szlaków,
unikatowych zabytków antyku.
Jest w niej Efez, Milet, Priena, Didyma...
I śladów innych kultur... bez liku!

                              Genowefa Kondraciuk - Gabryś
                              Szczecin, 2008 r.