Wydarzenia: zespół literacko-historyczny COGITO
Albańskie prawo Kanunu
Albańskie prawo Kanunu
Albania jest krajem położonym na Półwyspie Bałkańskim w południowo-wschodniej Europie z linią brzegową biegnącą wzdłuż Morza Adriatyckiego na zachodzie i Morza Jońskiego na południowym zachodzie. Historia tego państwa jest dość długa i skomplikowana, dlatego też w niniejszym skrócie mego wcześniejszego wykładu chciałabym poruszyć jedynie kwestię Kanunu, albańskiego prawa obyczajowego.
Prawdopodobnie pierwsze zasady prawa zwyczajowego pochodzą już z epoki brązu, być może od plemion iliryjskich. Samo pojęcie „kanun” pochodzi z języka greckiego i oznacza zasadę, prawo. Mówiąc w skrócie, jest to zespół norm tworzący niemal pełny system prawny szczegółowo regulujący życie Albańczyków. To prawo traktowane jest obecnie jako relikt, gdyż jedynie w Albanii nadal się przestrzega prawa zwyczajowego. Kanun w czasach okupacji tureckiej był dla Albańczyków sposobem na zachowanie swojej tożsamości. Po ponad pięciu stuleciach ustnego przekazywania z pokolenia na pokolenie, na początku XX wieku kodeks ten został spisany przez franciszkanina Shtjefëna Gjeçoviego.
Wśród zasad fundamentalnych, określających prawa Kanunu, najważniejszą rolę odgrywają: prymat honoru rodu nad dobrem jednostki, obowiązek gościnności, a także prawo przysięgi na honor, najczęściej stosowanej w przypadkach gwarantujących nietykalność jednostce.
Kanun składa się z 12 ksiąg (Kościół, Rodzina, Małżeństwo, Dom, Inwentarz i własność, Praca, Przeniesienie własności, Słowo wypowiedziane, Honor, Szkody, Kanun wobec zbrodni, Zasady sądzenia, Wyjątki i wyłączenia).
Podstawą społeczeństwa albańskiego jest rodzina patriarchalna. Oczywiście, główną postacią w albańskim domu jest ojciec i to on decyduje o wszystkim, także o zawieraniu małżeństw swych dzieci. Jednak w tak męskim prawie honor kobiety jest niezwykle ważny i mocno chroniony. Prowokowanie kobiety przez mężczyznę jest surowo wzbronione– za taki czyn grozi natychmiastowa śmierć. Stąd kobiety albańskie mogą czuć się bezpieczne dosłownie wszędzie.
Znana jest powszechna gościnność Albańczyków. Owa zaleta również wynika z prawa Kanunu, bowiem gość jest w domu pod ochroną rodziny, a zabójstwo odwiedzającego sprowadza na ród wielki afront i jest powodem do zemsty.
Jednak najbardziej kontrowersyjnym przepisem Kanunu jest prawo do krwawej zemsty (gjakmarrji ). Powodem do niej może być : morderstwo bądź uwiedzenie dziewczyny, uprowadzenie jej lub gwałt, ucieczka żony lub niezgoda dziewczyny na poślubienia przeznaczonego jej mężczyzny. Powodem konfiktu może też być spór o cenne prawa do gruntów.
Z tradycją gjakmarji walczył król Ahmed Zogu, próbujac zreformować Albanię. Wojnę wypowiedział jej jednak dopiero reżim Envera Hodży. Za jego rządów schwytanych sprawców, którzy dokonali zemsty, karano śmiercią. Faktycznie w czasie komunizmu ustały zbrodnie motywowane chęcią zemsty. Niestety, natychmiast po upadku reżimu stare blizny się odnowiły i w szczególności na północy Albanii znów zaczęto kultywować honorowe zabójstwa.
Na północy Albani, między górami w małych wsiach, jeszcze ciągle zdarzają się przypadki krwawej zemsty. Dziś, wśród Albańczyków chcących uniknąć wendety, powszechne jest wyjeżdżanie za granicę. Emigrują całe rodziny, na których ciąży ryzyko gjakmarrji. Szacuje się, że od początku XXI wieku zagrożonych śmiercią jest ponad 3 tys. Albańczyków. Wielu z nich przebywa w stworzonych przez siebie więzieniach czekając na śmierć lub cud.
Gazeta „Sunday Times” w swoim raporcie z 2008 r. podaje, że 12 tysięcy dzieci nie chodziło w Albanii do szkoły i żyło w zamknięciu, ponieważ ich rodzina była celem gjakmarrji.
Można powiedzieć, że Kanun, mimo jego kontrowersyjnych reguł, jest mocno zakorzenionym elementem kultury i toższamości Albanii, którego nie zdołał zwalczyć nawet komunistyczny reżim. Niektórzy historycy twierdzą, że to Kanun przyczynił się do przetrwania Albańczyków jako narodu mimo wielowiekowej niewoli.
Danuta Krochmalska
