Wydarzenia: zespół literacko-historyczny COGITO

Zdążyć przed Panem Bogiem

ZDĄŻYĆ PRZED PANEM BOGIEM Hanny Krall

19 IV 2019 r. minęła 76 rocznica wybuchu powstania w Getcie Warszawskim. Powstanie trwało od 19 IV do 16 V 1943 r. i było aktem desperacji Żydów. Z góry skazane było na niepowodzenie. Niemcy w tym czasie panowali nad Europą, i nie tylko, i trzymali jeszcze świat w szachu. Byli co prawda po klęsce pod Stalingradem, gdzie w ciężkich walkach toczonych od 21 VIII 1942 r. do 2 II 1943 r. z 270 tysięcy żołnierzy niemieckich walczących tam, ocalało ich jedynie 5%. Stracili wówczas wprawdzie siłę, jaką dysponowali na początku wojny ze Związkiem Radzieckim, ale inicjatywę stracili dopiero w największej bitwie pancernej II wojny światowej pod Kurskiem, do której doszło już po klęsce powstania w getcie, na przełomie lipca i sierpnia 1943 r. Dopiero od tej pory będą wypierani z terenów Rosji, ale wciąż będą silni, o czym może świadczyć los powstania warszawskiego, które wybuchło rok później 1 VIII 1944 r.
Hanna Krall w swej książce „Zdążyć przed Panem Bogiem” przedstawiła rozmowę z Markiem Edelmanem – jednym z przywódców powstania, który znalazł się w gronie nielicznych ocalałych z tej rzezi. Rozmowa miała miejsce wiele lat po wojnie, kiedy był on już znanym kardiochirurgiem. Jak sam przyznał, nie chciał i nie potrafił rozmawiać o powstaniu, mimo że wiele razy go do tego namawiano. Raz dał się złamać, i jak stwierdził, był to błąd, bo nikogo nie interesowało, jak wówczas było naprawdę. Wszyscy woleli wierzyć w mit, jakim obrosło ono przez lata – mit bohaterstwa, heroizmu i poświęcenia. Nikogo tak naprawdę nie interesowała odarta z mitu rzeczywistość.
W utworze znajdzie czytelnik:
1. próbę odpowiedzi na pytanie – dlaczego powstanie wybuchło; jaka była przyczyna
2. wstrząsające obrazy z życia w getcie
3. przebieg likwidacji getta
4. bardzo szczegółowy opis choroby głodowej przeprowadzony przez lekarzy żydowskich, którzy sami nie przeżyli
5. migawki z powstania – Edelman opowiada o tym, czego sam był świadkiem i uczestnikiem
6. reakcję świata zewnętrznego na to, co działo się w getcie
7. nawiązania do czasów powojennych i tych najnowszych, bliskich czasowi wywiadu
8. rozmowy o ludziach, którzy w życiu towarzyszyli Edelmanowi – o powstańcach, zakonnicach, dawnych akowcach, kobietach, które kochał, o lekarzach i pacjentach, tych z okresu życia w getcie i tych, z którymi współpracował jako lekarz
9. wyjaśnienie tytułu - „Zdążyć przed Panem Bogiem”.

Utwór Hanny Krall należy do literatury faktu, jest reportażem. Zyskał on światowy rozgłos. Autorka zapytana w rozmowie przez Annę Turowską, czy „Obserwując współczesną rzeczywistość, uważa pani, że zmierza ona ku kolejnej masakrze na miarę holokaustu?” odpowiedziała: „O tym, że masowe ludobójstwo
ciągle jest możliwe, przekonują nas wydarzenia z Sarajewa, Kosowa i Czeczenii. Ale mam nadzieję, że XX wiek będzie także przestrogą. Ludzie będą bardziej czujni, bo wiedzą – bo dowiedzieli się – do czego są zdolni”.

Wanda Sobieralska