Wydarzenia: zespół literacko-historyczny COGITO

Srebrny Wiek I Rzeczpospolitej

    Określenie „Srebrny Wiek”obejmuje pierwszą połowę XVII w. Panuje wówczas w Polsce dynastia Wazów. Za sprawą swej ciotki Anny Jagiellonki królem zostaje Zygmunt III Waza – syn króla Szwecji Jana III Wazy i córki Zygmunta Starego Katarzyny Jagiellonki. Panował w latach 1587 – 1632. Całe życie marzył o koronie szwedzkiej i nawet ją odziedziczył, ale Szwedzi nie chcieli tego władcy. Był człowiekiem wykształconym o rozległych zainteresowaniach. W 1596 r. doprowadził do zawarcia Unii Brzeskiej, której wynikiem było podporządkowanie polskiego Kościoła prawosławnego papieżowi ; powstał w ten sposób Kościół grekokatolicki nazwany także unickim. Doprowadziło to do poważnych problemów z Kozakami i późniejszego powstania Chmielnickiego.
Na początku XVII w. siły państwa były zaangażowane w wojnę z Rosją , bowiem starły się ze sobą dwa światy :
- Rzeczpospolita Obojga Narodów, gdzie wolność jednostki była ważniejsza niż racja stanu
- z Rosą, gdzie racja stanu była panem życia i śmierci jednostki .
Nastąpiło też starcie dwóch kultur chrześcijańskich – prawosławia z katolicyzmem. Jako sojusznik Rosji do wojny przystąpiła Szwecja. 04. 07. 1610 r. hetman Żółkiewski pod Kłuszynem rozbił kilkakrotnie liczebniejszą armię rosyjsko- szwedzką, biorąc do niewoli cara Wasyla Szujskiego. Bojarzy, próbując ratować swoje państwo, zaproponowali, by królewicz Władysław został carem z warunkiem przejścia na prawosławie. We wrześniu 1610 r. Polacy wkroczyli na Kreml i pozostali tam przez dwa lata. 6. XI. 1612 r. ostatecznie skapitulowali. Dzień ten w 2012 r. został ogłoszony świętem narodowym Rosji .Po zwycięstwie nad Polakami Rosjanie wprowadzają na tron moskiewski 15-letniego Michała Fiodorowicza Romanowa.
W okresie 45 lat panowania Zygmunta III Wazy Europą wstrząsały wojny religijne związane z reformacją. Rzeczpospolita była wolna od tych wojen, ale prądy reformacji tu sięgały. Król i Kościół katolicki podjęli walkę z tą doktryną. Nazwano to kontrreformacją. Czołową rolę w ruchu kontrreformacyjnym odegrał zakon jezuitów, którego głównym ideologiem był ksiądz Piotr Skarga.
Władysław IV, który panował w latach 1632 – 1648, był monarchą o silnym charakterze i wielkich ambicjach. Miał strategiczną koncepcję swej polityki i był zdolnym wodzem. Okres jego panowania to ostatni w dziejach naszego państwa czas wewnętrznego spokoju i koniunktury. Ekonomiczne prosperity sprzyjało mecenatowi artystycznemu. To właśnie z inicjatywy Władysława IV Wazy południowe skrzydło Zamku Królewskiego w Warszawie przebudowano na teatr.. Występowały tam trupy teatralne z różnych krajów Europy a także balet królewski. Wystawiano tu również pierwsze w Polsce opery. Scena teatralna na Zamku Królewskim należała do jednych z najświetniejszych w całej Europie. Król był także miłośnikiem malarstwa. Posiadał drugą co do wielkości kolekcję płócien Rubensa, po Habsburgach hiszpańskich.
Był człowiekiem uczonym – znał kilka języków, wiele podróżował po Europie , a celem jego podróży była chęć poznania zagranicznych stoczni. Miał dalekosiężne plany gospodarcze, ale torpedowała je obskurancka szlachta,dbająca przede wszystkim o własne interesy. Mimo to udało się królowi zbudować flotę i twierdzę Wisłoujście.
Podczas kilku dziesięcioleci poprzedzających fatalne w skutkach powstanie Chmielnickiego, w czasie gdy całą Europą środkową wstrząsały wojny i inne katastrofy z nich wynikające, Rzeczpospolita Obojga Narodów – Polski i Litwy osiągnęła największe w swych dziejach rozmiary terytorialne i cieszyła się takim dobrobytem i bezpieczeństwem, jakie już nigdy nie miały się powtórzyć.
U schyłku panowania Władysława IV zaczęła zbierać się burza nad stepami Ukrainy. Król Władysław był jedynym człowiekiem, który mógł jeszcze odwrócić fatalny dla Polaków, Kozaków i Ukraińców bieg historii, ale już nie zdążył.

Jerzy Sowiński