Wydarzenia: zespół literacko-historyczny COGITO

Pablo Ruiz Picasso ( 25 X 1881 – 8 IV 1973)

Pablo Ruiz Picasso ( 25 X 1881 – 8 IV 1973)
Jeden z najwybitniejszych artystów XX wieku – malarz, rzeźbiarz, grafik,
ceramik oraz poeta. Wraz z Georges`em Braque stworzył nurt w malarstwie zwany
kubizmem. Ale Picasso nie był wierny tylko jednemu nurtowi. W jego twórczości da
się wyodrębnić kilka okresów :
- okres błękitny ( 1901- 1904)
-okres różowy (1904 - 1906)
- kubizmem analityczny 1906 -1912)
- kubizm syntetyczny (1912 – 1917)
- neoklasycyzm (1917 – 1925)
- surrealizm (1925 - 1932)
- sztuka nowoczesna ( d0 1973)- każda z prac malarza zawiera elementy z
poprzednich epok.
Picasso swój pierwszy obraz namalował w wieku 9. lat . Nosił on tytuł Pikador.W wieku 13. lat rozpoczął karierę artystyczną. Tworzył wówczas w stylurealistycznym. Lubił malować portrety bliskich i sceny religijne. Przyjęty został ,jako trzynastolatek do School of Fine Arts. Ciekawostką może być fakt, żestudentom, starszym od niego, potrzebny był miesiąc, by zdać egzaminy, a Pablouwinął się z zadaniami egzaminacyjnymi w tydzień. Jako szesnastolatek podjąłstudia w madryckiej Academia de Bellas Arte San Fernando, której nie ukończył, bopo roku już na własną rękę studiował malarstwo najwybitniejszych malarzyhiszpańskich ( oczywiście przez ich oglądanie w muzeach), oglądał i malował scenyuliczne, portretował ludzi.

Od 1904 r. na stałe związał się z Paryżem. Początki były trudne – jeszczenieznany, cierpiał jak wielu artystów biedę. Nie nastrajało to optymistycznie, a wręczodwrotnie wprowadzało w stany depresyjne, co znalazło odbicie w jego obrazach ztak zwanego okresu błękitnego, który zamyka się w latach 1901 – 1904.
Prace z tego okresu są ponure zarówno pod względem koloru ( błękit to kolor zimny)jak i tematyki. Jego monochromatyczne obrazy ( jednobarwne) często przedstawiająpostacie żyjące w biedzie lub rozpaczy       (np.pijak absyntu, czy chudy gitarzysta).Obrazy są melancholijne, budzą smutek. Trudno je także jednoznaczniezinterpretować. Jest to czas, gdy Picasso zgłębia ludzką psychikę.
Lata 1904 – 1906 to okres różowy. Picasso zamieszkał na Montmartre wśródpoetów, pisarzy, malarzy. Tematycznie przestał skupiać się na motywach ubóstwa,smutku i rozpaczy, ale nie zmienił stylu malowania, zmienił jednak kolor swychobrazów – błękit jedynie przebija przez cieplejszy róż. Bohaterami obrazów stają sięartyści, akrobaci, klauni, arlekiny i inni cyrkowcy.
W tym czasie zaczął zgłębiać sztukę prymitywizmu .Szukał inspiracji w sztuceOceanii i Afryki. Pod ich wpływem zmienił się styl i tematyka jego obrazów.
Zaczął przedstawiać portrety bardziej abstrakcyjne, właśnie inspirowane maskami  afrykańskimi . Zachował jednak barwy ciepłe. Te poszukiwania stały się punktemzwrotnym w malarstwie Picassa i powiodły go do kubizmu, który stworzył i wraz z Braquem rozwinął .Kubizm – to nurt w sztuce, przede wszystkim w malarstwie i rzeźbiarstwie.Rozwinął się on we Francji ok. 1907 roku. Wyrósł z poszukiwań nowych zasadbudowy przestrzennej dzieła. Odrzucił on perspektywę, uprościł geometrycznie tematyczny. Najczęstsze motywy to martwa natura , portrety i pejzaże. Cechuje go też skromna paleta barw, ograniczająca się głównie do brązów, zieleni i szarości. Nazwa tego nurtu wywodzi się od francuskiego słowa cube , a podstawą jego jestłaciński cubus. oznacza ono kostkę lub sześcian. Nazwy kubizm pierwszy użyłkrytyk sztuki Louis Vauxcelles.

Pierwszym kubistycznym obrazem Picassa były Panny z Awinionu
Początkowo Picasso nie miał odwagi pokazać go nawet swym wielbicielom, których zawsze miał wielu. Pierwszym, który obraz zobaczył był Georges Braque. Można powiedzieć, że od pierwszego spojrzenia uległ on pierwotnej sile tego obrazu i niemógł się z niej wyzwolić .W efekcie obaj malarze wyjechali na jakiś czas z Paryża,by wspólnie malować i rozwijać ten nowy rodzaj sztuki.
Tytuł obrazowi nadali przyjaciele Picassa. Awinion bowiem to miejsce słynne z prostytutek , a obraz właśnie prostytutki przedstawia. Ci, którzy go pierwsi oglądali wzdrygali się na ich widok ze zgrozą. Wszak przedstawia on dzikie, nieludzkie prawie twarze ( tu wypada nadmienić, że był to efekt zainteresowań Picassa sztuką afrykańską. Jak się przyjrzymy uważnie, do dostrzeżemy pewne podobieństwo twarzy panien z afrykańskimi maskami obrazującymi twarze).
Obraz ten wprawdzie zapoczątkował kubizm, ale miał jeszcze cechę , której w kubizmie rozwiniętym nie ma. Tą cechą jest barwa – gorący róż ciał tych odrażających kobiet daleki jest od późniejszych subtelnych zieleni, brązów i szarości.
O sile wyrazu tego dzieła, o jego przerażającym charakterze przesądza to, co z tymi postaciami Picasso zrobił., niestosowność z jaką je potraktował, czyniąc z nich składnik własnych wizji i instrument służący jego potrzebom psychicznym. Picasso to mizogin, i macho. Picasso bał się kobiet, szczególnie tych silnych i niezależnych,pragnął być zawsze kimś dominującym, co z podtekstu tego obrazu da się wyczytać.
Można się pokusić o stwierdzenie, że Picasso wypowiedział w tym obrazie, z jednej strony strach przed kobietami, z drugiej głęboką pogardę wobec nich.
Nawet dzisiaj te dzikie , budzące grozę megiery wywołują strach i jednocześnie współczucie.
Pozostając przy temacie - kobieta w obrazach Picassa, trzeba powiedzieć, że nie wszystkie swoje kobiety (a miał ich wiele) traktował jednakowo. Każdy nowy związek, rozbudzał w malarzu nową falę twórczą.

Był nowy model, nowe widzenie.
W obrazie Kochankowie z 1923 r. wena artysty wyraziła się w swoistymklasycyzmie. Z powściągliwością i prostotą operuje tu pełną , mięsistą formą, reżyseruje sceną nieomal teatralną. Był to okres miłości doOlg  C  Olgi Chochołowej,rosyjskiej baleriny, z którą pochopnie się ożenił. Małżeństwo z panną z dobregodomu nie było udane. Jej elegancki sposób bycie pierwotnie go urzekł, ale wkrótce zaczął go irytować. Kochankowie mają w sobie grację baletową.

Kochanką, która zainspirowała najbardziej urocze dzieła malarza, była MarieTherese ( rosła, pogodna dziewczyna o bujnych kształtach). Malował ją często i w różnych konfiguracjach. Obrazy z okresu fascynacji Therese cechuje emocjonalność,której nie ma w innych jego dziełach.
Omówię tu jeden z obrazów ją obrazujących – Naga kobieta w czerwonym fotelu z1932 r. Ciało dziewczyny pokazane w kunsztownym obramowaniu fotela promienieje blaskiem fizycznej młodości, a jej twarz odzwierciedla dwoistość roli,jaką odgrywała w życiu artysty. Jest tu ona zarazem księżycem w pełni i księżycem w nowiu, widać ją jednocześnie i en face i z profilu. Trudno nie zauważyć, jak bardzo
Marie Therese pociągała artystę.
Wszystkie obrazy z okresu tego związku są bogate formalnie, pełne wdzięku,nieomal słodyczy i czułości ( Picasso miał wówczas 51 lat a Marie Therese 17).
To uczucie w obrazach Picassa już nigdy się nie pojawiło, jak przestały go kusić jejwdzięki.
Kobiety, z którymi się wiązał po rozstaniu z Marie Therese nie skłoniły artysty do okazywania ciepłych uczuć. Najdobitniej to widać na portretach intelektualistki Dory Maar i malarki Frankoise Gillot.

Nawet drugiej swej  żonie, którą poślubił u progu starości, nie był wdzięczny za opiekę, jaką go otoczyła; potrzebował tylko jejmłodości do walki z losem.

Portret Dory Maar zatytułowany Szlochająca z 1935 r. Powstał w tym samym roku, co znana wszystkim Guernica. Portret Dory, mimo wielkiej siły ekspresji, jestw zasadzie odpychający: ostre żółcie i zielenie kłócą się ze zgrzytliwą czerwienią,tępą bielą i posępnym fioletem. Widać jadowite wręcz pragnienie zdeformowania modelki. Dora jest widocznie doprowadzona do łez przez malującego ją Picassa,
który z upodobaniem znęca się nad nią.
Jej twarz jest rozbita na fragmenty obwiedzione grubym konturem. Każdy z nich – oczy, usta, nos- ukazany jest z innej perspektywy, a mimo to bez trudu odczytujemy wyrażone przez nie emocje.
Najbardziej ekspresywne są usta, spazmatycznie zagryzające trzymaną w dłoniach chusteczkę. Ta część kompozycji utrzymana jest w odcieniach czerni, bieli i zimnego błękitu, które kontrastują z jaskrawą kolorystykąpozostałych elementów obrazu.
Na marginesie omawiania tego obrazu chciałabym powiedzieś kilka słów o samej modelce. Dora Maar, a właściwie Henriette Theodora Markovitch (1907 – 1997) to zdolna malarka i fotografka. Starszego o 26 lat Picassa poznała na przełomie 1935 i 36 roku. Była wtedy u szczytu swej kariery. Tworzyła fotografie reportażowe,nowoczesne sesje reklamowe i modowe. Wystawiała swe prace razem zsurrealistami. Eksperymentowała z technikami fotomontażu i kolażu, kreując niepokojące, tajemnicze wizje. Picasso był w tym czasie już bardzo znanym artystą,ale przeżywał kryzys twórczy- od miesięcy prawie nie malował . Znajomość z Maar pomogła mu przezwyciężyć kryzys. Ich związek nie należał do udanych. Picasso nie szanował kobiet i wkrótce znęcał się nad Dorą psychicznie i fizycznie, a w latach 40-tych porzucił ją dla młodszej Francoise Gilot. Maar przepłaciła to ciężką chorobą psychiczną, która w zasadzie przerwała jej karierę.

Pierwsza wersja Płaczącej kobiety miała być elementem malowanej Guerniki przygotowywanej do hiszpańskiego pawilonu na Wystawę Światową w 1937 r.Malowidło było hołdem dla baskijskiego miasteczka Guernica zbombardowanego 26IV 19 37 r. przez pilotów niemieckich z Legion Condor i 3 samolotów włoskich sił powietrznych popierającego reżim gen. Franco podczas hiszpańskiej wojnydomowej.
Obraz Picasso namalował w odcieniach szarości, czerni i bieli, ma 3,49 m wysokości i 7, 76 m szerokości. Przedstawia zniszczenia miasta i jest protestem malarza przeciwko okrucieństwu wojny .
W bombardowaniu zginęło od100 do 1687osób, zaś zniszczeniu uległo 70% zabudowy miasta . Obraz ten pozostał aktualny do dziś.Obraz przedstawia chaos, smierć i strach ludzi.
Elementy obrazu są ściśnięte,nachodzą na siebie. Gdy się w obraz wpatrzymy, to po chwili z tego chaosu przed naszymi oczami wyłaniają się zgeometryzowane, przerysowane i wyolbrzymione figury.
Wydają się być w ruchu. Przedstawione postacie upadają i wiją się, a ich usta rozdziera krzyk. Ofiarami są nie tylko ludzie, ale i zwierzęta, Niektóre z postaci sprawiają wrażenie niedokończonych,
są zniekształcone i pourywane. Z lewej strony rozpaczająca matka trzyma martwe dziecko, nad nimi góruje sylwetka byka. Poniżej widzimy rozczłonkowaną postać martwego żołnierza – z jego złamanego miecza wyłania się delikatny kontur kwiatu. Po prawej stronie malarz umieścił trzy kobiety.Jedna klęczy pochylona, jakby szukała pomocy, druga próbuje rozświetlić mrok trzymaną w ręku świecą.
Ostatnia uwięziona w płonącym budynku z rozpaczą unosi ręce ku górze. Centralny punkt obrazu stanowi sylwetka konia przebitego włócznią.Nad jego głową widnieje lampa w formie oka z żarówką zamiast źrenicy. Być może jest to symbol boskiego oka lub niszczącej bomby.

Sztuka malarska nie służy tylko do dekoracji wnętrz. To narzędzie wojny z wrogiem-
zarówno zaczepnej jak i obronnej.
Pablo Picasso

Zaprezentowana na wystawie Guernica wywołała poruszenie i skandal. Publiczność nie potrafiła odczytać znaczenia obrazu, nie dostrzegano tam tragedii baskijskiegomiasta.
Interpretacje i dyskusje o symbolice dzieła nie miały końca, a sam malarz nie ułatwiał niczego. Twierdził, że byk to byk a koń to koń. Mówił, że widzowie sami muszą dostrzec symbole w koniu czy byku tak,
jak chcą i jak uznają to za stosowne.

W gruncie rzeczy można odnaleźć w tym malowidle także nawiązania do malarstwareligijnego. Postać żołnierza z rozłożonymi rękami przypomina umierającego nakrzyżu Chrystusa.
Płacząca kobieta z martwym dzieckiem w ramionach przypomina Pietę- Matkę Boską bolejącą nad zwłokami syna ( symbol bólu). Są też tu symbolevanitatywne – dym, płonąca świeca i wiatr ( wydęty żagiel )
oraz kwiat; symbolizują one odrodzenie, ale sugerują nietrwałość.
Nie jest możliwa jedna i ostateczna analiza Guerniki.
Reprodukcja tego obrazu znajduje się w głównej siedzibie ONZ – pełni funkcję przypomnienia i ostrzeżenia.
Mówiąc o kubizmie , mogę jeszcze nadmienić, że ma on dwie fazy – kubizmanalityczny i od 1912 – 1917 r . kubizm syntetyczny, który cechuje się tym,
że  stosuje polichromatyczność, wprowadza do obrazów oprócz elementów malowanych, elementy pozamalarskie ( sztuka kolażu – którą stworzył właśnie Picasso).
Niedeformuje też on tak bardzo przedmiotów i stosuje znacznie żywsze kolory.

Neoklasycyzm 1917 – 1925
W tym czasie Picasso nieomal odchodzi od syntetycznego kubizmu i przyjmuje stylneoklasyczny ( Picasso był we Włoszech i tam zafascynowało go naturalistyczne malarstwo renesansu),
Pod jego wpływem powrócił do malarstwa figurowego.
Obrazy z tego okresu wyrażają emocje artysty -lęki psychiczne,erotyzm…

Surrealizm 1925 – 1932

Picasso odchodzi od naturalizmu. W 1925 r. rozpoczął pracę nad obrazem przedstawiającym rozmarzone postacie o nieuporządkowanych rysach twarzy i skręconych ciałach.
Obraz charakteryzuje też nienaturalna paleta jasnych kolorów,wypaczona perspektywa, kontrast między formami organicznymi i geometrycznymi.
Późniejsze prace Picassa, aż do 1973 r. zawierają elementy wcześniejszych stylów.

Ciekawostki

- jako twórca bardzo płodny
-po urodzeniu, pielęgniarka stwierdziła, że urodził się martwy, więc ułożyła niemowlę na stole i zajęła się matką.
Chwilę potem jego wujek dmuchnął dymem cygara w rzekomo martwe dziecka , a ono zareagowało grymasem i krzykiem wściekłości.
- pełne imię i nazwisko artysty składa się z 23 wyrazów ( odniesienia do świętych,członków rodziny)
- Nazwisko , którym się artysta posługiwał pochodzi od matki nie od ojca. Jego ojciec nazywał się Jose Ruiz Blasco.
- od kochanek wymagał, by były uległe, niższe od niego . On był niski, miał 1, 63 m wzrostu.
Jedna z jego kochanek powiedziała : „ Możesz być niezwykłym artystą, ale z moralnego punktu widzenia jesteś bezwartościowy”
- jak dotąd Picasso był najbogatszym artystą w historii
- Miał 4 dzieci i dla wszystkich był dość okrutny. Jego syn z pierwszego małżeństwa żył w ubóstwie. Picasso rozdawał swe obrazy znajomym, ale swym dzieciom nie dałniczego\
- z pierwszą żonę nie chciał się rozwieść, bo nie chciał się dzielić swym majątkiem, dlatego przez dłuższy czas w jego domu mieszkała żona i kochanka
- słynąl z rozwiązłości i romansów. Miał dwie żony, czworo dzieci z trzema kobietami; dwie jego partnerki popełniły samobójstwo
- w 1948 r. przyjechał do Polski, by wziąć udział w Światowym Kongresie Intelektualistów we Wrocławiu.
- pochowano go na zamku w południowej Francji ( kupił go w 1958 r.)
-Pozostawił po sobie 30 tysięcy dzieł : obrazów, rzeźb,ceramik.

Wanda Sobieralska

                           Pablo Picasso                                                                         Pablo Picasso - Guernica

                    Picasso -  Gobelin