Wydarzenia: Zespół przyrodniczy

Wróbel czy mazurek?

Wróble i mazurki są tak zwyczajne, że prawie nikt nie zwraca na nie uwagi. Są bardzo do siebie podobne i często mylone. Niewielu z nas potrafi je rozróżnić
 

 
Analizując tą tabelę widzimy, że i tu różnice są nieduże. Wróbel jest ptakiem najbardziej związanym z człowiekiem, stąd jego nazwa (domesticus). Pochodzi przypuszczalnie z Bliskiego Wschodu i towarzyszy ludzkim osiedlom od początku rolnictwa. Wróble po świecie rozprzestrzenił człowiek. Emigranci w Ameryce Północnej czuli się źle z dala od swojego kraju. Przywozili więc wróble ze swoich rodzinnych stron ( pierwsze 16 sztuk dla zwalczania moli na Brooklynie w 1851 r.) i wypuszczali na wolność w nowej ojczyźnie, by swoim ćwierkaniem przypominały im daleki kraj. Tam szybko się rozmnażały i rozprzestrzeniały na sąsiednie tereny. Wróble mogą też podróżować samodzielnie, wykorzystując ludzkie środki transportu. Z Anglii do Australii przypłynęły okrętem „na gapę”, w Brazylii podróżowały wagonami towarowymi ze zbożem. Wróble to najpospolitsze ptaki żyjące w mieście. Mazurki występują przeważnie na terenach wiejskich, w alejach, ogrodach, starych sadach, ale coraz częściej spotykamy je w parkach i dzielnicach willowych. Często, wróbel i mazurek, trzymają się razem. Mazurek, budową ciała, bardzo przypomina wróbla, różni się jednak od niego ubarwieniem, zwłaszcza czekoladową czapeczką (czapeczka wróbla jest szara). Najlepsza cecha odróżniająca mazurka od wróbla jest czarna plamka pośrodku prawie białego policzka i biały kołnierzyk. Samice i samce mazurków wyglądają identycznie, wróbli natomiast wyraźnie się różnią. Samica wróbla jest mniej barwna od samca (prawie cała jest szara). Wróble są hałaśliwe i towarzyskie. Zwykle żyją w grupach. Jeśli wróbel znajdzie coś do jedzenia to zaraz zwołuje całe towarzystwo. Wróble żywią się nasionami chwastów, zbóż, drzew, krzewów, a latem drobnymi owadami. Uwielbiają kąpiele, które pozwalają im pozbyć się pasożytów, nie tylko w wodzie, ale także w piasku i pyle. Nocują w grupach liczących od kilku do kilkuset osobników. Mazurki są też bardzo towarzyskie, również w czasie żerowania, ale wyraźnie płochliwsze od wróbli.
Głos obu gatunków to charakterystyczne ćwierkanie. Mazurki gnieżdżą się podobnie jak wróble w szczelinach i wnękach budynków, dziuplach, budkach lęgowych. Do gniazd wnoszą młode listki krwawnika i wrotyczu, prawdopodobnie w celu odstraszenia pcheł i roztoczy. Nie robią tego wróble. Mazurki mają zawsze czyste gniazda, bogato wysłane piórami, pisklęta czyściutkie i bardzo zaradne. Już kilka dni po opuszczeniu gniazda sprawnie latają i samodzielnie starają się o jedzenie. Od kwietnia do lipca mazurki wyprowadzają dwa lub trzy lęgi, zwykle po 4 – 6 młodych. Mazurki sezonowo zmieniają dietę. Wraz z tą zmianą zmienia się również kształt dzioba. W sezonie lęgowym, gdy ptaki zjadają głównie owady i ich larwy, mają dziób dłuższy i cieńszy niż w zimie, gdy jedzą niemal wyłącznie pokarm roślinny w postaci twardych nasion. Nie ustalono czy jest to wynikiem ścierania się dzioba, czy jest to anatomiczne przystosowanie.
Wróble i mazurki są monogamiczne i żyją w długotrwałych związkach. Lęgi wróbli można spotkać od kwietnia do sierpnia. Gniazdo ma kształt kuli z bocznym wejściem. Wykonane jest ze słomy, traw, kawałków materiału, sznurka lub papieru. Wyściółkę stanowią pióra. Pierwszy lęg liczy zwykle 5 lub 6 jaj. W następnych może być nawet poniżej 3. Trzecie i czwarte jajo w lęgu jest największe. Ostatnie jest najmniejsze. To ostatnie jajo jest zwykle niezapłodnione i wygląda zupełnie inaczej niż pozostałe. Po co samica składa takie jajo? Rabuś, na przykład sroka może takie gniazdo splądrować, kiedy zajrzy do gniazda to chwyci jajo, które wyróżnia się wyglądem.
Od lat 70-tych XX wieku zaczął się gwałtowny spadek liczebności wróbli i mazurków w Europie. W niektórych krajach wróbel trafił na czerwone listy gatunków zagrożonych wymarciem. Najgorzej jest w centrach wielkich miast Europy, takich jak Londyn czy Hamburg, gdzie ubyło aż 80 % ich populacji! W Warszawie zniknęło prawie 40 % wróbli . Stało się tak, bo w dzisiejszym świecie wróbel nie znajduje już tyle pożywienia co dawniej (ziaren zbóż i nasion chwastów) oraz owadów, którymi karmi swoje młode. Brakuje mu też miejsc do gniazdowania. Dużym zagrożeniem są koty. Ptaki są bardzo dobrym wskaźnikiem jakości środowiska, a zmiany ich liczebności dostarczają informacji o stanie całego środowiska przyrodniczego.

                                                                                                            Tekst: Julita Szutowicz 
                                                                                             Foto: Elżbieta Wasylków, Dariusz Grzegorz

Mazurek

Mazurki przy karmniku

Samica wróbla

Wróbel