Wydarzenia: Zespół przyrodniczy
Topinambur czyli słonecznik bulwiasty - 03.11.2023 r.
Nasze ostatnie spotkanie poświeciliśmy topinamburowi, roślinie trochę zapomnianej, ale która w ostatnich latach stała się odkryciem medycyny.Znamy ją doskonale, często spotykamy ją na spacerach. Rośnie dziko na skrajach lasów, nad brzegami wód i w miejscach ruderalnych. Wyróżnia ją wysoki nawet do 4 metrów pokrój i charakterystyczne żółte kwiaty zebrane w koszyczkRoślina wytwarza rozłogi podziemne na końcach których powstają gruszkowate, niewielkie 7-10 centymetrowe bulwy podobne do kłączy imbiruNa jednej roślinie może się znajdować od kilku do kilkudziesięciu bulw.Mają one kolor różowy, biały, kremowy albo fioletowo - czerwony.Ta pospolita w całym kraju roślina pochodzi z Ameryki Północnej. Jeszcze w czasach przed kolumbijskich bulwy topinamburu były spożywane przez Indian.Po kolonizacji Ameryki w XVI wieku roślina trafiła do Europy i Azji. Uprawiano ją na niewielką skalę jako warzywo ogrodowe aż do momentu kiedy w XVIII wieku została zastąpiona przez ziemniaki. Stała się wówczas pokarmem dla zwierząt gospodarskich, stąd też jej potoczna nazwa to świński orzech lub świński chleb.Topinambur rozmnaża się wyjątkowo skutecznie za pomocą rozłogów podziemnych i bulw, które mogą być rozprzestrzeniane przez wodę i zwierzęta.Dzięki tej łatwości rozmnażania topinambur łatwo wydostał się z upraw i dlatego rośnie teraz dziko w całej Europie, Ameryce oraz Azji. Raz posadzone rośliny odradzają się bez problemu przez kolejne lata i mogą trwać na tym samym stanowisku przez co najmniej dwadzieścia lat. Bulwy topinamburu są soczyste, zawierają do 17% inuliny, związku, który jest zbudowany z wielu cząsteczek fruktozy. Dzięki temu związkowi bulwy bardzo dobrze znoszą niskie temperatury. Nie szkodzi im mróz rzędu minus 30 stopni . Są w stanie wytrzymać nawet minus 50 stopni mrozu. Bulwy topinamburu zawierają też krzemionkę, mają witaminy B1 i C, karoten oraz cenne mikroelementy w tym miedź, magnez i potas. Jeszcze do lat osiemdziesiątych minionego wieku nikt się tą rośliną nie interesował.Dopiero ostatnie badania naukowe spowodowały, że ta zapomniana dzika roślina, a nawet uciążliwy i tępiony chwast, po latach odzyskuje swoje dawne znaczenie. Z uwagi na swój skład chemiczny topinambur znalazł się w ścisłej czołówce produktów żywnościowo – leczniczych, przeznaczonych dla osób z nadwagą oraz diabetyków. Wszystko to właśnie dzięki dobroczynnej inulinie, która utrudnia przenikanie glukozy do krwiobiegu. Inulina pobudza też wątrobę do odkładania w niej glikogenu, ogranicza łaknienie oraz pobudza rozwój korzystnej mikroflory jelitowej. Bulwy topinamburu mają także działanie immunostymulujące i zapobiegają zakażeniom dróg moczowych.Duża zawartość krzemionki sprawia natomiast, że ich spożywanie ma korzystny wpływ na stan włosów i paznokci. Smak bulw topinamburu przypomina trochę karczochy oraz orzechy brazylijskie.Można je piec, gotować, sporządzać chipsy, pikle, zapiekać, zagęszczać nimi sosy i zupy. Z powodzeniem mogą zastępować ziemniaki w dietach dla diabetyków. W topowych, ekskluzywnych restauracjach sporządza się z nich ciasta, desery, lody albo stosuje jako elegancki dodatek do mięs i rybOczywiście w tym celu używa się uprawne odmiany tej rośliny.Topinambur to wartościowa pasza dla trzody chlewnej, owiec i bydła. Niestety z uwagi na silny wzrost, łatwość rozprzestrzeniania się oraz silne oddziaływanie allelopatyczne, topinambur wypiera rodzime gatunki roślin. Stanowi szczególne zagrożenie ekologiczne dla ziołorośli rosnących nad brzegami rzek i jezior.Jako rośliny inwazyjnej nie należy jej uprawiać na obszarach chronionych oraz cennych przyrodniczo.
Tekst i zdjęcia: Aleksandra Bruske – Wasiukiewicz
Topinambur Topinambur
Bulwy topinamburu Liście topinamburu
