Wydarzenia: Zespół przyrodniczy
Dawne cmentarze Szczecina – cmentarz na Żelechowie – 20.10.2023 r.
Dawne cmentarze Szczecina – cmentarz na Żelechowie – 20.10.2023 r.
Pomimo wyjątkowo niesprzyjającej pogody spotkaliśmy się w piątkowy ranek 20 października na spacerze. Było wyjątkowo zimno, a lodowaty wiatr przenikał nas do szpiku kości. Mimo tego pod kierunkiem Weroniki Ryby udaliśmy się w kierunku dawnego niemieckiego cmentarza znajdującego się na ulicy Ostrowskiej.
Cmentarz ten został założony w XIX wieku na niewielkim wzgórzu na trzy hektarowym terenie i był przeznaczony jako miejsce pochówku dla mieszkańców północnych dzielnic Szczecina. Jako czynna nekropolia funkcjonował do końca II wojny.
Na szczycie wzgórza władze ówczesnej gminy wystawiły monumentalny, betonowy pomnik poświęcony poległym w czasie I wojny światowej mieszkańcom gminy Żelechowo. Pomnik mający charakterystyczny kształt katafalku w górnej krawędzi posiada napis : „Den Gefallenen Helden der Gemeinde Züllchow 1914 -1918”,
czyli poległym bohaterom gminy Żelechowo. Poniżej napisu możemy zobaczyć relief przedstawiający z jednej strony liście dębu a po drugiej liście wawrzynu.
Motyw liści dębowych wykorzystywany jest często w germańskiej a później pruskiej i niemieckiej symbolice wojskowej. To symbol siły, szlachetności i sławy. Liście wawrzynu szlachetnego to z kolei symbol zwycięstwa i triumfu. Liściom laurowym przypisywano kiedyś moc oczyszczającą i traktowano jako symbol pokuty. Żołnierze wracający z bitew nieśli gałązki laurowe, które miały ich oczyścić z przelanej krwi. W chrześcijańskiej sztuce sakralnej to symbol życia wiecznego i zwycięstwa nad grzechem. Gdy przyjrzymy się bliżej pomnikowi możemy łatwo dostrzec wyryte nazwiska żołnierzy. Na wszystkich ścianach pomnika umieszczono nazwiska 244 zmarłych w czasie wojny i 20 po wojnie mieszkańców tej dzielnicy.
Cmentarz posiadał kiedyś także kaplicę cmentarną ale nic z niej się nie zachowało.
Po wojnie część terenu nekropolii zlikwidowano, na obrzeżach pobudowano domy, założono działki a o części cmentarnej na wiele dziesiątek lat zapomniano.
Tak jak inne poniemieckie nekropolie cmentarz niszczał mimo, że w 1978 roku został wpisany do rejestru zabytków.
Kto tutaj trafił przypadkiem mógł zobaczyć resztki poprzewracanych nagrobków leżących w gąszczu bluszczu oraz zniszczony pomnik często traktowany jako idealne miejsce na wysypisko śmieci .
W 2006 roku powstał wprawdzie projekt renowacji tego miejsca ale dopiero dziesięć lat później miasto znalazło środki na prace renowacyjne.
W ich wyniku powstał tutaj nowy i nietypowy park.
W trakcie tych prac dokonano renowacji pomnika , ocalałych nagrobków oraz odkopano zabytkowe schody prowadzące do pomnika oraz studnię. Zamontowano na nowo XIX wieczne istniejące tutaj nagrobki. Znaleziono również, w trakcie tych prac,
200 nagrobków skrytych do tej pory pod ziemią.
Cmentarz – park zyskał także nowe, żwirowe alejki, ustawiono ławki parkowe i wykonano wstępne prace porządkujące zieleń.
Cmentarz – park jest niewielki i oczywiście pod względem dendrologicznym nie może równać się z Cmentarzem Centralnym.
Pod kierunkiem Weroniki oglądaliśmy wiekowe okazy bluszczu mocno oplatające pnie drzew. Wśród drzewostanu przeważają wiekowe lipy, graby, klony jawory, klony jesionolistne oraz dęby szypułkowe.
Rośnie tutaj także okaz dębu czerwonego o charakterystycznych ostro zakończonych klapach liściowych. Jest to drzewo pochodzące z Ameryki i obecnie traktowane jako gatunek inwazyjny zagrażający naszym rodzimym dębom.
Nasz spacer był krótki, nie dane nam było obejrzeć kolejnego niemieckiego parku – cmentarza na Warszewie ale wybierzemy się tam innym razem.
Tekst: Aleksandra Bruske- Wasiukiewicz
Zdjęcia: Andrzej Szyszko, Aleksandra Wasiukiewicz, Krystyna Byrda
-horz.jpg)
Uczestnicy spaceru Weronika prezentuje maklurę
Wieloletni okaz bluszczu XIX-wieczne nagrobki
