Wydarzenia: Zespół przyrodniczy

Góry - 04.11.2022

Góry zachwycają, inspirują, porządkują wiele ludzkich spraw.
„… dają – poczucie wewnętrznego wyzwolenia, oczyszczenia, niezależności.” – Jan Paweł II
Najwyższymi górami w Polsce są Tatry. Są miejscem, gdzie na niewielkiej powierzchni można zaobserwować różne piętra roślinne. Wynika to ze zmieniających się warunków siedliskowych (głównie klimatycznych) wraz ze wzrostem wysokości nad poziom morza. Możemy wyróżnić piętro regla dolnego – do 1250 m n.p.m., piętro regla górnego od 1250 – 1550 m n.p.m.,
piętro kosodrzewiny 1550 – 1800 m n.p.m., piętro hal 1800 – 2300 m n.p.m.,
piętro turni powyżej 2300 m n.p.m. W Tatrach rośnie około 1300 gatunków roślin naczyniowych, z czego w polskim Tatrzańskim Parku Narodowym około 1000. Charakterystyczną grupę stanowią rośliny wysokogórskie – dla 200 z nich Tatry są jedynym obszarem występowania w Polsce.
Do roślin tatrzańskich występujących niemal wyłącznie na podłożu granitowym należą m.in.: dzwonek alpejski, goryczka kropkowana, goryczka przezroczysta, jaskier halny, jaskier lodnikowy, jastrzębiec alpejski, kosmatka kłosowa, kostrzewa niska, kuklik rozesłany, lilijka alpejska, naradka tępolistna, …
Bardzo bogata jest tatrzańska flora mszaków – występuje ich tutaj ok. 700 gatunków, co stanowi 80% wszystkich gatunków w Polsce, ok. 1000 gatunków grzybów, 870 gatunków porostów, liczna flora glonów i 72 gatunki śluzowców.
Rośliny tatrzańskie cechuje wytwarzanie bardzo barwnych kwiatów, dużych w stosunku do wielkości rośliny (np. liczne gatunki goryczek, tojad i in.), często silnie pachnących. Jest to przystosowanie do owadopylności. W górach owadów jest mniej, a przy tym pogoda często uniemożliwia im oblot kwiatów. Rośliny wysokogórskie muszą więc zwabiać je bardziej skutecznie niż te na nizinach. Przyroda tatrzańska to nie tylko wyjątkowa flora, ale i niezwykła fauna, której najbardziej spektakularnym przykładem jest kozica. Kozica tatrzańska to oddzielny podgatunek różniący się od kozicy alpejskiej.
Ile jest kozic w Tatrach?
Wspólne akcje liczenia kozic po obu stronach Tatr są prowadzone od 1957 r.
To najstarszy monitoring przyrodniczy, prowadzony przez dwa państwa równocześnie. Ubiegłoroczny łączny wynik dla całych Tatr to 1095 zwierząt, w tym 44 młodych. To o 112 kozic więcej w porównaniu do roku 2020.
Również wśród ptaków wiele gatunków, które możemy spotkać w Tatrach, to gatunki występujące tylko w regionie górskim. Królem ptaków tatrzańskich jest oczywiście orzeł przedni. Typowo górskim ptakiem żyjącym na otwartych halach jest płochacz halny. To niepozorny ptak, który nawet zimą nie opuszcza gór. Potrafi latać pionowo w dół, wzdłuż skalnych urwisk. W dolinach górskich, nad wartkimi potokami możemy spotkać jedynego ptaka śpiewającego, który potrafi dobrze nurkować i pływać. Jest nim pluszcz. Biegając po dnie, pod wodą zjada drobne skorupiaki. Najliczniej występująca kaczka w Polsce, kaczka krzyżówka, jest najpospolitszym, gnieżdżącym się przedstawicielem wód stagnujących w Tatrach. Najwyżej położone stanowisko lęgowe znajduje się w dolinie Pięciu Stawów Polskich. O tym, że kaczki przebywały w Tatrach już dawniej, świadczą nazwy: Dolina Kacza, Kacza Przełęcz, Zielony Staw Kaczy.
Poza walorami przyrodniczymi Tatry stanowią ciągle region, w którym możemy jeszcze obserwować dawne zwyczaje góralskie, stroje, tradycyjną kulturę. Takim zwyczajem jest między innymi wypas owiec. Obecnie na nielicznych polanach tatrzańskich utrzymał się jeszcze tzw. wypas kulturowy wprowadzony w 1981 roku. Można go zobaczyć na polanach: Rusinowej, Kopieniec, Wielkiej Polanie Kuźnickiej, Kalatówkach, Wyżniej Kirze Miętusiej w Dol. Kościeliskiej, Huty Lejowe i Chochołowskiej.
Bacowie noszą góralskie stroje, używają tradycyjnych sprzętów, a sery wytwarzane są na miejscu w bacówce, bez użycia prądu.
Od 2004 r. w drugą niedzielę września na Hali Kopieniec przy szałasach na polowej Mszy Świętej spotykają się członkowie rodzin, które niegdyś tam gazdowały np. Skupinów, Gałów, a także wielu zakopiańczyków, mieszkańców Podhala i turystów.
We wrześniu 2021roku polową Mszę Świętą odprawił ksiądz Tadeusz Skupień.
Po części oficjalnej rodziny i turyści „rozpierzchli” się po polanie i biesiadowali przy szałasach pasterskich.
To niezwykłe zetknięcie się z żywą kulturą pasterską górali tatrzańskich wywarło na mnie wielkie wrażenie. Dramatyzmu sytuacji dodawały jeszcze chmury, które zeszły bardzo nisko. Sceneria stała się wręcz niesamowita. Do tego beczenie owiec, szczekanie owczarków pilnujących stada, śpiewy górali. Coś niezwykłego, coś pięknego, coś czego nie da się zapomnieć.

Tekst i zdjęcia: Julita Szutowicz
 

Bogactwo mszaków.	Dzwonek alpejski.	Górale we mgle.	Jaskier halny.
Kapliczka na szlaku.	Kapliczka na szlaku.	Płochacz halny.	Zielony Staw Gąsienicowy , widok na Orlą perć i Granaty.