Wydarzenia: Zespół przyrodniczy

Porosty – 04.03.2022 r.

Pierwsze marcowe spotkanie Zespołu Miłośników Przyrody poświęcone było biologii i roli porostów w przyrodzie. Tym zagadnieniom mieliśmy się zająć rok temu, ale niestety pandemia nam w tym przeszkodziła. Porosty to organizmy symbiotyczne, przy czym będąc połączeniem strzępek grzyba oraz komórek glonu lub też sinic, stanowią morfologiczną i fizjologiczną całość. Porosty to wyjątkowe organizmy, które posiadają cechy nie występujące u poszczególnych komponentów. Mają bowiem specyficzny kształt oraz zdolność do wytwarzania charakterystycznych związków tzw. kwasów porostowych. Te związki występują tylko u porostów i pełnią bardzo ważną rolę w przyrodzie.
Strzępki grzyba budujące plechę porostu, czerpią wodę i sole mineralne z otoczenia, z których korzystają także glony. Zielenice prowadzą fotosyntezę oraz zaopatrują porost w azot pobierany z powietrza. Plechy porostów mają różną postać: skorupiastą, listkowatą, nitkowatą lub krzaczastą. Porosty występują w bardzo różnych warunkach ekologicznych. Zasiedlają różne podłoża-skały, glebę, korę drzew i krzewów a także mury, płoty oraz inne antropogeniczne materiały. Porosty występujące na korze drzew to tzw. epifity. Skład gatunkowy porostów nadrzewnych zależy od właściwości fizyko -chemicznych kory drzewa jej mikrorzeźby oraz zawartości substancji mineralnych i wody. Cechy kory w ciągu życia drzewa się zmieniają lub mogą się zmieniać, co wpływa na rodzaj występujących porostów. Porosty są organizmami samowystarczalnymi stąd też odgrywają ważną rolę w przyrodzie jako roślinność pionierska, biorącą udział w pierwszych procesach glebotwórczych. Tworzą próchnicę w glebie i stwarzają w ten sposób odpowiednie środowisko dla mszaków, paprotników i roślin naczyniowych.
Na rozległych obszarach tundry porosty są podstawową bazą pokarmową dla zwierząt roślinożernych: np. reniferów. Są również dodawane do paszy zwierząt domowych. W okresach głodu porosty służyły ludziom za pożywienie. Wykorzystywane są w przemyśle perfumeryjnym oraz spożywczym. Otrzymuje się z nich glukozę oraz alkohol. Płucnica islandzka, granicznik płucnik oraz wszystkie gatunki z rodzaju brodaczka mają znaczenie lecznicze.
Porosty występują w najbardziej niesprzyjających warunkach środowiska, bo mają zdolność przetrwania bez dostępu wody. Przechodzą wtedy w stan uśpienia. Są również wytrzymałe na niskie i wysokie temperatury, silne zasolenie, promieniowanie ultrafioletowe a nawet promieniowanie kosmiczne. Nie są za to odporne na zanieczyszczenie powietrza a szczególnie na obecność dwutlenku siarki. Zanikają zwłaszcza z terenów większych miast i terenów przemysłowych. W związku z tą właściwością są wykorzystywane jako organizmy wskaźnikowe, czyli bioindykatory. Stopień skażenia powietrza określa się według tzw. skali porostowej. Jest to metoda oceny udziału różnych form morfologicznych porostów. I co bardzo ważne nie wymaga znajomości ich gatunków. Przy opracowywaniu skali porostowej wykorzystywany jest fakt, że różne gatunki w odmienny sposób reagują na zmiany składu chemicznego w swoim otoczeniu.
Porosty są dobrymi biowskaźnikami, ponieważ łatwo je zaobserwować, są bardzo pospolite. Stosunkowo łatwe jest określenie formy morfologicznej plechy porostu, której kształt jest czynnikiem warunkującym odporność na zmiany w zanieczyszczeniu powietrza. Regułą jest, że plechy najmniej rozbudowane są najbardziej odporne na zanieczyszczenia. Na podstawie obserwacji występowania porostów można wyróżnić siedem stref określających stan zanieczyszczenia powietrza.
I strefa to bezwzględna pustynia porostowa o bardzo zanieczyszczonym powietrzu. II strefa o powietrzu bardzo zanieczyszczonym Występują tutaj tylko odporne na zanieczyszczenie powietrza porosty o plechach skorupiastych. III strefa – powietrze zanieczyszczone. Spotkamy tutaj porosty skorupiaste oraz nieliczne listkowate. IV strefa -o powietrzu średnio zanieczyszczonym. Występują tutaj porosty listkowate oraz nieliczne krzaczkowate. V strefa – powietrze mało zanieczyszczone. Są tutaj porosty o plechach listkowatych a także coraz więcej krzaczkowatych. VI strefa- to powietrze nieznacznie zanieczyszczone z licznie występującymi porostami ze strefy V. Strefa VII o powietrzu prawie czystym. W strefie tej można zaobserwować liczne gatunki porostów o wszystkich rodzajach plech w tym też te o dużych rozbudowanych plechach.
Miła niespodziankę wszystkim koleżankom z okazji zbliżającego się Dnia Kobiet sprawił Irek Bubel piekąc z tej okazji swój przepyszny sernik.

                                                                                                   Tekst i zdjęcia: Aleksandra Brüske - Wasiukiewicz