Wydarzenia: Zespół przyrodniczy

Żuraw pospolity – ptak niezwykły – 10.10.2025 r.

Żuraw pospolity – ptak niezwykły – 10.10.2025 r.

 Nie doszła niestety do skutku nasza wyprawa śladem migrujących żurawi do Stacji Kranorama zlokalizowanej w pobliżu jeziora Günz w Parku Narodowym Meklemburgii Pomorza Przedniego, sądzę jednak, że zaprezentowany przez naszą koleżankę Julitę film o tych ptakach w dużej części zaspokoił ciekawość zespołu.
Mieliśmy bowiem okazję obejrzeć i podziwiać piękne zdjęcia tych urodziwych ptaków wykonane przez naszą koleżankę.
Żuraw to ptak znany i ceniony od wieków. W wielu kulturach był symbolem wiedzy, mądrości, wierności, długowieczności i nieśmiertelności. To także symbol szczęścia i dobrobytu. Traktowano go jako wysłannika bogów, był patronem astronomów, nauczycieli i przewodników. Słowianie wierzyli z kolei, że ptaki te są przewodnikami ludzkich dusz, które uczepione ich piór miały udawać się w daleką podróż.
Żuraw pospolity (Grus grus) bytujący na terenie Euroazji to najliczniej występujący żuraw na świecie. Można go spotkać w ponad 80 różnych krajach a jego populację szacuje się na poziomie powyżej 500 000 osobników.
W Polsce jest to największy przedstawiciel rodzimej awifauny. Ma długość około 110-130 cm i rozpiętość skrzydeł od 1,8m do 2,4 m. Nie występuje u tego gatunku dymorfizm płciowy, tak więc samca od samicy odróżnia jedynie trochę większy wzrost i bardziej krępa budowa ciała. Upierzenie ma szare z wyjątkiem kontrastowej czarno – białej szyi i głowy zakończonej charakterystyczną czerwoną czapeczką.
Ogon tworzą charakterystycznie ułożone w kształcie pióropusza ozdobne pióra.
Młode osobniki nie są podobne do rodziców. Mają ochronne cynamonowo brązowe ubarwienie i nie posiadają charakterystycznej czerwonej czapeczki. Dopiero po 3-4 latach osiągną ubarwienie końcowe. Mogliśmy właśnie taką parę młodych żurawi obejrzeć na zaprezentowanym filmie.
Żuraw to kiedyś ptak wyjątkowo płochliwy i czujny, ale w ostatnich latach zrobił się bardziej ufny w stosunku do ludzi, co między innymi spowodowało wzrost jego liczebności. Kiedyś w Polsce nieliczny i stosunkowo rzadko spotykany obecnie jego populacja liczy około 25 tysięcy par. W naszym kraju najliczniej występuje na północy i zachodzie, ale w trakcie przelotów jest obecny na terenie całego kraju.
Jego siedliskami są rozległe bagna, olsy, torfowiska, śródpolne zabagnienia, obrzeża stawów hodowlanych. Coraz częściej skutecznie wkracza także w nowe siedliska, położone na terenach rolniczych i coraz bliżej zabudowań i bliskości ludzi.
Jest ptakiem wszystkożernym co również bardzo pomaga mu jako ptakowi wędrownemu łatwo przystosować się do różnych siedlisk.
Żywi się różnym pokarmem roślinnym, nasionami, zbożami, drobnymi kręgowcami i bezkręgowcami. Jesienią żywi się głównie kukurydzą co zazwyczaj nie przysparza mu zwolenników wśród rolników, tym bardziej, że żeruje w ogromnych stadach.
Znany jest z wyjątkowych toków godowych w czasie których ptaki wykonują charakterystyczne bardzo widowiskowe tańce, stąd uważa się, że to właśnie jemu zawdzięczamy nasze figury taneczne. Gdy już ptaki dobiorą się w pary są sobie wierne aż do śmierci partnera. Należy tutaj dodać, że pomimo, że poza okresem lęgowym żurawie łączą się w ogromne stada, to cały czas związek pary pozostaje bardzo silny, co ptaki potrafią manifestować swoim czułym zachowaniem.
Budują gniazda naziemne w trudno dostępnych miejscach otoczonych wodą.
Samica składa zazwyczaj 2 jaja a samiec z wielkim zaangażowaniem pomaga w wysiadywaniu, karmieniu i wychowywaniu młodych. Razem też cała rodzina po odchowaniu młodych udaje się na zimowiska. W trakcie widowiskowych jesiennych przelotów za dnia żerują na polach a na noc odlatują na bezpieczne noclegowiska.
Zimowiska żurawi z Europy Wschodniej w tym z Polski usytuowane są głównie na Półwyspie Iberyjskim, ale ptaki zimują także we Francji i północnej Afryce.
W drodze na zimowiska żurawie przemieszczają się głównie trzema głównymi trasami. Szlakiem zachodnioeuropejskim wzdłuż wybrzeża Bałtyku, Morza Północnego i Atlantyku migruje około 300 tysięcy ptaków. Szlakiem wschodnioeuropejskim przez Rosję, Ukrainę na Bliski Wschód podąża 80 tysięcy ptaków z północno wschodniej Europy. Około 130 tysięcy żurawi głównie z Finlandii migruje na południe przez środek Europy w tym przez Polskę i Węgry.
Wędrówka żurawi jest bardzo rozciągnięta w czasie i trwa od sierpnia aż do grudnia.
Ptaki te przyspieszają również przyloty wiosenne, bo już w styczniu i lutym pojawiają się znowu, co ma oczywiście związek ze zmianami klimatycznymi i dostępnością pokarmu. Coraz więcej ptaków skraca też swoją wędrówkę i zatrzymuje się na zimowiska w Niemczech i na Węgrzech. Wzrasta także stopniowo ilość żurawi pozostających w Polsce i to nawet na terenach północno-wschodnich znanych z surowszego klimatu.
Najwięcej żurawi koczuje w Parku Narodowym „Ujście Warty”, dolinie Dolnej Odry oraz dolinie Baryczy. Liczebność największych stad może przekraczać nawet 20 tysięcy osobników. Uważa się, że te polskie miejsca koczowania żurawi są bardzo ważne w skali całego kontynentu a tym samym wymagają szczególnej ochrony.

Tekst: Aleksandra Brüske – Wasiukiewicz

Zdjęcia: Julita Szutowicz