Wydarzenia: Zespół przyrodniczy
Jeleń szlachetny – król polskich lasów
Wielu miłośników przyrody w Polsce poruszyło tragiczne wydarzenie na Jeziorze Ińsko, gdzie przerażona chmara jeleni wystraszona przez zbieraczy poroża wpadła na taflę niezbyt mocno zamarzniętego jeziora. Po załamaniu się lodu zwierzęta rozpaczliwie walczyły o życie, ale nawet szybka pomoc strażaków i leśników pozwoliła uratować niecałą połowę stada. Dziewiętnaście tych pięknych zwierząt utonęło.
Jeleń szlachetny nie na darmo zwany jest królem polskich kniei. Spotkanie w lesie tego pięknego zwierzęcia niesie z sobą spore emocje. Jeszcze większe wrażenie daje możliwość posłuchania zewu godowego jeleni w trakcie ich jesiennego rykowiska.
Postać jelenia pojawia się od dawna w legendach i mitach wielu krajów. Od wieków traktowany jest jako zwierzę dostojne i mądre. Dzięki niemu człowiek może odkryć wyjątkowe wcześniej nieznane mu miejsca, które stają się ważne w życiu społeczności. Stąd też liczne jego upamiętnienia w herbach i nazwach miejscowości.
Jeleń szlachetny ( Cervus elaphus) występuje na półkuli północnej. Zasięg jego występowania jest wyjątkowo rozległy. Obejmuje nie tylko większą część Europy, ale też zachodnią część Azji, północną część Afryki, Kanadę i USA. Osobniki zamieszkujące Polskę naukowcy zaliczają do podgatunku skandynawskiego. Niektórzy badacze dzielą go jeszcze dodatkowo na ekotypy: nizinne ( pomorski, wielkopolski, mazurski) oraz podkarpacki.
Występujące w górach jelenie karpackie charakteryzują się mocniejszą budową ciała i masywniejszym porożem. Latem ich okrywa ciała ma kolor popielato- ceglasty, zimą zmienia się na popielatoczarną. Masa ciała dorosłych osobników może przekraczać 230 kg, a poroża osiągać wagę 12 kg.
Jelenie nizinne są drobniejsze. Masa ciała samców wynosi około 190 kg, a poroża 8 kg. Okrywa ciała jeleni zaliczanych do ekotypów nizinnych latem ma barwę ceglastobrązową, a zimą staje się ciemnobrązowa.
Samice jeleni, czyli łanie są od samców zwanych bykami drobniejsze i nie mają poroża.
Poroże u jeleni może osiągać imponujące rozmiary. Zbudowane jest z tkanki kostnej i osadzone na niewielkich kraterowych tworach zwanych możdżeniami.
Poroże u jeleni składa się z dwóch okrągłych tyk. Mogą one mieć różną ilość odnóg ( nawet do 30). Tyki mogą być różnie ustawione względem siebie, mogą tworzyć literę U albo V lub też mieć kształt elipsy. Poroże zrzucane jest przez starsze osobniki na przełomie lutego i marca. Młode byki pozbywają się swojej ozdoby w kwietniu.
Jelenie żyją średnio 12 do 15 lat. Zwierzęta te osiągają dojrzałość płciową w wieku 2 lat, ale do rozrodu przystępują później. Rykowisko jeleni, ten najważniejszy i najbardziej spektakularny okres w ich życiu, zaczyna się w drugiej połowie września i trwa średnio cztery tygodnie. Samce w tym czasie dołączają do grup łani zwanych chmarami i toczą o ich względy widowiskowe walki. Przed walką ryczą i czasem sam ich potężny głos może przesądzić o ich zwycięstwie. W czasie trwającego rykowiska byki nie pobierają pokarmu, tracą więc sporo masy ciała.
Jeleń szlachetny jest obecnie pospolitym naszym ssakiem. Spotkać go można w prawie każdym większym kompleksie leśnym. Wiosną jelenie lubią przebywać na łąkach i szuwarach w pobliżu bagnisk. Latem i jesienią preferują lasy liściaste, zwłaszcza te z dużym udziałem buka i dębów. Zimą można je spotkać w lasach iglastych.
Pokarm tego roślinożercy stanowią pędy, kora, liście i owoce 49. różnych gatunków drzew i krzewów. Najważniejsze wśród nich to sosna pospolita, grab, brzoza brodawkowata, dąb szypułkowy i bezszypułkowy, olsza czarna, jarzębina, topola. Ulubione krzewy to leszczyna, kruszyna, malina, wierzba iwa. Wśród krzewinek przeważają borówki, bagno oraz wrzosy. W ich letnim menu jest także ponad sto różnych gatunków roślin dwuliściennych, między innymi: pszeniec, szczawik zajęczy, zawilec, poziomka, konwalia oraz gwiazdnica wielkokwiatowa. Latem odżywiają się także wieloma gatunkami traw oraz turzyc. Jesienią ich menu wzbogaca się z kolei o grzyby, owoce, kasztany i żołędzie. Zwierzęta te nie gardzą także uprawami polowymi. Wśród nich są: różne gatunki ozimin, ziemniaki, buraki, koniczyna oraz rzepak.
Naturalnym wrogiem jeleni, które regulują ich populację, są wilki. Polują na nie także rysie oraz w górach niedźwiedzie.
Tekst: Aleksandra Brüske - Wasiukiewicz
Herb Jeleniej Góry |
Herb Świętokrzyskiego Parku Narodowego |
Poroże jelenia |
Rykowisko |
