Wydarzenia: Zespół przyrodniczy
Rezerwat „Świdwie” – 18.02.2022 r.
Naszym gościem i prelegentem był pan Kazimierz Olszanowski, inspektor z RDOŚ w Szczecinie, który zapoznał nas z historią, jak i ze stanem obecnym jednego z najcenniejszych rezerwatów na terenie Pomorza Zachodniego, jakim jest rezerwat „Świdwie”.
Twórcą Rezerwatu Świdwie był Jerzy Noskiewicz, który w listopadzie 1958 roku złożył wniosek o objęcie ochroną terenu wokół jeziora Świdwie. Jego starania zostały zwieńczone w 1963 roku powołaniem Rezerwatu „Świdwie” o powierzchni 382 ha, którego głównym celem była ochrona lęgowisk żurawi. Pierwszym badaczem, który zwrócił uwagę na interesującą awifaunę jeziora Świdwie, był Paul Robien (1930). W 1974 roku powołano Szczecińską Stację Ornitologiczną „Świdwie”. W 1988 roku powiększono rezerwat do 891 ha. W trakcie ostatnich dużych badań (2009 - 2010) na terenie rezerwatu stwierdzono 131 gatunków ptaków, z czego 96 uznano za lęgowe. Generalnie zauważalny jest niestety duży spadek liczebności ptaków. Największy spadek odnotowano dla łyski, dla której podobne trendy spadkowe spotyka się w całym kraju. Przyczyna tego zjawiska nie jest wyjaśniona. Zanotowano też duży spadek liczebności bąka i wąsatki. Jezioro Świdwie jest nie tylko miejscem gnieżdżenia się wielu gatunków rzadkich ptaków, jest również bazą odpoczynkowo pokarmową dla niezliczonych ilości przelatujących kaczek, gęsi i drobnego ptactwa w czasie ich sezonowych migracji. Szczególnie spektakularne są olbrzymie stada szpaków zlatujące każdej jesieni na noclegowiska w zwartym gąszczu trzcin. Teren rezerwatu to nie tylko wspaniała awifauna ale również niezwykle ciekawe i cenne zbiorowiska roślinne. Jest tam prawdziwa mozaika różnorodnych płatów roślinności : wodnej, szuwarowej oraz turzycowej, otoczonej bagiennymi fitocenozami leśnymi. Największą powierzchnię w rezerwacie ścisłym, zajmują zbiorowiska szuwarowe oraz zbiorowiska roślinności wodnej (ok. 310 ha). Gatunki rzadkie i bardzo rzadkie stanowią około 32% flory obiektu. Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie 6 gatunków roślin objętych ochroną ścisłą. Są to: kruszczyk szerokolistny, wiciokrzew pomorski, paprotka zwyczajna, pływacz zwyczajny, kukułka szerokolistna oraz kukułka krwista. Na podstawie wieloletnich obserwacji pana Kazimierza Olszanowskiego stwierdzono obecność 110 gatunków grzybów wielkoowocnikowych. Cztery gatunki podlegają ochronie. Są to: podgrzybek pasożytniczy, ozorek dębowy, purchawica olbrzymia, szmaciak gałęzisty. Podstawowym warunkiem utrzymania zróżnicowania roślinności wodnej i szuwarowej jest zachowanie odpowiedniego poziomu wody w zbiornikach wodnych. W tym celu realizowane są zabiegi ochronne, na przykład w postaci budowy nowych zastawek. Zróżnicowanie muraw i świeżych łąk jest bezpośrednio zagrożone ekspansją nawłoci kanadyjskiej. Szansą na kształtowanie się cennych przyrodniczo łąk rajgrasowych jest prawidłowa gospodarka kośna oraz dodatkowe zabiegi eliminujące nawłoć (koszenie jej łanów nawet kilkakrotnie w ciągu roku). Negatywne procesy zachodzące w ekosystemach leśnych są znacznie trudniejsze do eliminacji. Te negatywne procesy to między innymi zamieranie drzewostanów olszowych i łęgowych na skutek wahań poziomu wód gruntowych czy ekspansja czeremchy amerykańskiej pod osłoną drzewostanów sosnowych. Zagrożenie dla jeziora Świdwie stanowi również eutrofizacja jego wód. Eutrofizacja to proces związany ze zwiększeniem się w wodzie zawartości substancji pożywkowych, głównie azotu i fosforu. Proces ten związany jest z faktem, że zlewnia jeziora ma charakter typowo rolniczy (stosowanie nadmiernego sztucznego nawożenia na słabych glebach). Zanieczyszczenie jeziora wynika również z zanieczyszczenia cieków zasilających, np. Gunicy ściekami komunalnymi i hodowlanymi. Nasilenie się procesu eutrofizacji powoduje głębokie zmiany w we florze i faunie jeziora. W przyszłości potencjalne zagrożenie dla zeutrofizowanych cieków i jeziora Świdwie może pochodzić z planowanych inwestycji rekreacyjno – turystycznych.
Rezerwat „Świdwie”, jako rezerwat biosfery, należy do unikalnych obiektów przyrody nie tylko w Polsce, ale i w Europie i dlatego jego wyjątkowe wartości przyrodnicze należy zachować dla przyszłych pokoleń.
Tekst: Julita Szutowicz
Zdjęcia: Jadwiga Danak
