W ubiegłym roku akademickim dzięki naszej koleżance Barbarze Zamaro uczestniczyliśmy w projekcji filmu pt. „Makrokosmos . Podniebny taniec” w szczecińskim kinie Pionier .

Wszyscy byliśmy oczarowani tym filmem ale wielu z nas zadawało sobie pytanie w jaki sposób można było nakręcić tak niezwykłe sceny z udziałem ptaków. Odpowiedzi na to i na wiele innych związanych z filmem pytań uzyskaliśmy dzięki obejrzeniu (tym razem w siedzibie SUTW) filmu dokumentalnego produkcji francuskiej „Makrokosmos. Jak powstał podniebny taniec”.

Twórcy filmu przez cztery lata przemierzyli wszystkie kontynenty. Ekipa składała się z ponad 400 osób (operatorów filmowych, ornitologów, pilotów). Zdjęcia do filmu rozpoczęły się w lipcu 1998 roku na Islandii ale prawie rok wcześniej rozpoczęto pracę z ptakami, które musiały przyzwyczaić się do ludzi. Wykorzystano zjawisko inprintingu (wdrukowania)  obserwowane u młodych organizmów, występujące w ściśle określonym momencie rozwoju osobniczego (czasami trwające ledwie kilka godzin). Wdrukowanie to utrwalenie się (praktycznie nie podlegające modyfikacji) wzorca swojego rodzica, rodzeństwa oraz typowych dla gatunku zachowań.

        U pewnych gatunków, w okresie krytycznym, każdy poruszający się przedmiot lub organizm zostanie uznany za matkę.

Podążanie świeżo wyklutych gęsi za człowiekiem zauważyli i po raz pierwszy opisali Douglas Spalding (1872 r.) oraz Oskar Heinroth (1910 r.).  Pojęcie imprintingu jest jednak kojarzone głównie z profesorem Konradem Lorenzem, austriackim  zoologiem  i ornitologiem, twórcą nowoczesnej etologii, laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny w 1973 roku.  Konrad Lorenz studiował zachowanie zwierząt, zwłaszcza zjawisko wdrukowania u gęsi gęgawy. Jego zainteresowanie etologią, zaczęło się od obserwacji gęsich sierot i przejawów imprintingu u tych ptaków. Później okazało się, że wdrukowanie jest zjawiskiem dość typowym dla wszystkich zagniazdowników oraz ssaków, zaraz po urodzeniu podążających za matką (zwłaszcza stadnych, takich jak owca, jeleń).

         Etologia (gr.– obyczaj) to dziedzina zoologii, zajmująca się szeroko pojętymi badaniami zachowań zwierząt, zarówno dziedziczonych, jak i nabytych, ich aspektem przystosowawczym, rozwojem osobniczym, orientacją przestrzenną, zachowaniami społecznymi.  Sens wdrukowania jest oczywisty. Małe pisklę musi wiedzieć kto jest jego opiekunem, za nim podążać i tak samo się zachowywać. W razie rozdzielenia, np. podczas ucieczki, powinno się zbliżyć do innego, podobnego osobnika, który się nim zaopiekuje. Jeśli po rozdzieleniu będzie w stanie się samo wyżywić, musi wiedzieć jak ma wyglądać jego przyszły partner.

Pisklę zanim wykluje się ze skorupy słyszy głos matki. Po wykluciu widzi ją jako pierwszą. W eksperymencie prowadzonym przez twórców filmu rolę ptasich matek odegrali liczni ochotnicy (studenci weterynarii, biologii, piloci). Pracę z ptakami (berniklami) rozpoczął kanadyjski motolotniarz. Inni zajmowali się pelikanami, łabędziami, bocianami. Wszyscy ci niezwykli ludzie mieszkali, spali, pływali, biegali ze swoimi ptakami. Dzięki wielkiej pasji i poświęceniu zdołali przyzwyczaić ptaki do ludzi i maszyn. Aby osiągnąć jak najlepszy efekt ubierali się na żółto a do przywoływania ptaków używali trąbek.

          Zdjęcia do filmu trwały 3 lata. W przedsięwzięciu wzięło udział 12 pilotów, 3 realizatorów, 15 operatorów kamer, 6 ekip filmowych. Do realizacji mniejszych zadań stworzono 300 zespołów. Do wykonania zdjęć w powietrzu użyto balonów, motolotni, awionetek. Nagrano 400 km taśmy filmowej, która utrwaliła 240 godzin materiału. Często ponad dwa miesiące pracy w terenie składały się na jedną minutę materiału wykorzystanego w filmie. Niejednokrotnie scenariusz filmu pisała przyroda.

          Realizatorzy filmu oprócz olbrzymich odległości (zdjęcia robiono między innymi w Indiach, Chinach, Japonii, Libii, Kenii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Europie, Antarktydzie) jakie należało pokonać,  musieli walczyć z trudnościami klimatycznymi (wiatrem, deszczem, śniegiem, mrozem) oraz pokonywać opór wielu urzędników czy ludności tubylczej. Mimo wielu starań  władze Paryża nie wydały zezwolenia na filmowanie z powietrza, a przy filmowaniu ptaków nad sawanną w Kenii należało pokonać nieufność Masajów dla których tak ścisłe związki człowieka z dziką naturą były czymś magicznym. Ekipa pokonywała też wiele przeszkód technicznych. Dla przykładu: aby sfilmować papugi u źródeł Amazonki budowano czterdziestometrowe  drewniane wieże, filmowanie albatrosów wymagało ośmiogodzinnej wędrówki z ciężkim sprzętem od bazy do kolonii tych ptaków.

 

Dzięki obejrzeniu filmu „Makrokosmos. Jak powstał podniebny taniec” mogliśmy poznać tajniki pracy twórców filmu „Makrokosmos. Podniebny taniec” jak i lepiej poznać i zrozumieć zachowania występujących w filmie aktorów – ptaków.