Wydarzenia: Zespół przyrodniczy

Cud natury – ptasie pióra - 15.11.2019 r.

Cud natury – ptasie pióra - 15.11.2019 r.

Dlaczego w piątkowy poranek rozmawialiśmy o piórach ?

• Bo pióra fascynują ludzi od zawsze, mają swoje miejsce w sztuce, folklorze, handlu,  religii, w codziennym życiu. Na całym świecie człowiek wykorzystywał i wykorzystuje pióra na tak wiele różnych, czasem zaskakujących, sposobów, że chyba nic w przyrodzie nie może się z nimi równać,
• Dla niektórych ludzi  stanowią świętość: „Pióro jest święte, ponieważ orzeł przedni wznosi nasze modlitwy do nieba” uważają Lakoci,
• No i są zwyczajnie piękne.

Wszystkie ptaki i tylko ptaki mają pióra.

Jeszcze 10 lat temu sądzono, że pióra w czasach dinozaurów były łuskami, które w czasie ewolucji w jakiś sposób uległy postrzępieniu.

Dwóch naukowców Xing Xu  i Richard O. Prum zrewolucjonizowało naszą wiedzę o ptakach, ich pochodzeniu i powstaniu piór.   Xu  Xing (1969 r.) to chiński paleontolog, odkrywca upierzonych dinozaurów  w chińskiej prowincji Liaoning, których pojawienie się na Ziemi datuje na 130 – 110 mln lat temu. W latach 1999-2006 opisał 24 nowe gatunki dinozaurów. Zajmuje się przede wszystkim pochodzeniem i ewolucją ptaków.

Richard O. Prum (ur. 1961) to profesor ornitologii i główny kustosz zoologii kręgowców w Muzeum Historii Naturalnej na Uniwersytecie Yale. Prum utrzymuje, że ptaki są żywymi potomkami dinozaurów teropodów a pierwszymi piórami były pióra puchowe takie jak u Hatchlinga Scansopteryx, który mierzył zaledwie kilkanaście centymetrów długości. Najbardziej „ptasim” ze wszystkich odkrytych w Chinach  dinozaurów jest  drapieżny  Mikroraptor gui znaleziony w 2003 r. wraz z odciskami piór dookoła całego swego ciała. Pióra są zbudowane z keratyny, czyli białka o wysokiej zawartości siarki. Ich skład chemiczny to: 91%   białka, 8% wody,1% tłuszczu.

Pióra spełniają przeróżne funkcje. Nadają ptakowi kształt, zapewniają komfort termiczny, izolują przed wodą, informują o gatunku oraz płci. Dają również informację o kondycji danego osobnika, jak dobry materiał genetyczny może udostępnić. Umożliwiają latanie. Wśród piór możemy wyróżnić:

Pióra konturowe -tworzą zewnętrzną warstwę i chronią organizm ptaka przed środowiskiem zewnętrznym – rozróżniamy wśród nich :  lotki, sterówki, pióra pokrywowe.

Lotki– nadają siłę ciągu i siłę nośną w czasie lotu. Wyróżniamy lotki I, II i III rzędu. Ten podział jest zależny od umiejscowienia pióra na skrzydle ptaka. Gęsie lotki przez ponad tysiąc lat stanowiły najlepsze przybory do pisania. Gęsich piór używano już powszechnie w VII w.

Sterówki – służą do sterowania i stabilizacji lotu. Mogą służyć u niektórych ptaków do podpierania (dzięcioły), u innych jako element ozdobny.

Pokrywowe -nadają kształt  oraz pełnią funkcję izolacyjną.

Pióra puchowei półpuchowe znajdują się najbliżej skóry i tworzą dodatkowe zabezpieczenie termoregulacyjne.

Pióra nitkowate( pióra czuciowe, filoplumki) to wyjątkowy rodzaj piór, które są położone między innymi piórami i połączone z receptorami przekazują informacje o ciśnieniu oraz wibracjach, o układzie piór, o ułożeniu, o jakichś  nieprawidłowościach . Służą również do  pogłębiania więzi wśród ptaków tworzących stałe pary.

Pióra szczeciniaste-  u ptaków chwytających owady w locie służą do „naprowadzania” ofiary do dzioba. Tak jest u jerzyków i lelków.

Te i wiele innych tematów związanych z piórami poruszyliśmy na naszym spotkaniu. Oglądaliśmy poszczególne rodzaje piór obserwując różnice i podobieństwa u różnych gatunków ptaków.

Tekst : Julita Szutowicz

Zdjęcia:https://dinoanimals.pl/, https://www.encyklopedialesna.pl/

Dymorfizm płciowy u bażantów

Hatchling Scansopteryx

Mikroraptor gui

Rodzaje piór