Wydarzenia: Zespół przyrodniczy
Ciekawy świat porostów
Porosty to wyjątkowo ciekawe organizmy. Możemy je spotkać w trakcie spacerów po parkach i lasach, ale łatwo je zaobserwujemy także w naszym miejskim otoczeniu. Może tylko nie zawsze zwracamy na nie uwagę. Najczęściej porosty zasiedlające pnie i gałęzie drzew traktujemy jako mchy.
Porosty zaliczano kiedyś rzeczywiście do królestwa roślin, ale obecnie zalicza się je do grzybów.
Są to bowiem organizmy złożone z dwóch komponentów: grzybów oraz glonów. W obrębie glonów najczęściej spotykane są sinice oraz zielenice. Wśród grzybów dominują grzyby z rodzaju workowców.
Porosty są organizmami symbiotycznymi, ale niektórzy badacze uważają, że raczej pasożytnicze. W każdym razie relacje między grzybami a glonami są złożone i nie do końca wyjaśnione.
Porosty będąc połączeniem strzępków grzybów i komórek glonów stanowią jednak morfologiczną i fizjologiczną całość. Każdy z tych komponentów pełni specyficzną funkcję. Strzępki grzyba budujące plechę porostu czerpią wodę i sole mineralne z otoczenia. Zielone komórki zielenic lub sinic prowadzą fotosyntezę zaopatrując porost w glukozę oraz związki azotu.
Cechą wyróżniającą porosty jest ich zdolność do produkcji charakterystycznych związków chemicznych, tak zwanych kwasów porostowych. Nie posiadają tej cechy ani glony ani też grzyby.
Plechy porostów mogą mieć różną postać: skorupiastą, liściastą lub krzaczastą.
Charakteryzują się również specyficznym zróżnicowaniem morfologicznym.
Te ciekawe organizmy pojawiły się na Ziemi jeszcze przed powstaniem roślin naczyniowych. Szacuje się, że istnieją co najmniej od 400 milionów lat.
Porosty występują w bardzo różnych środowiskach ekologicznych. Zasiedlają najróżniejsze podłoża jak skały, glebę, korę drzew i krzewów a także obiekty antropogeniczne: mury, płoty, czy też płyty chodnikowe oraz dachy budynków.
Jako organizmy samowystarczalne odgrywają ważną rolę w przyrodzie, jako tak zwana roślinność pionierska. Biorą bowiem udział w pierwotnych procesach glebotwórczych, przygotowując podłoże do życia dla mszaków, paprotników i roślin naczyniowych.
Porosty to podstawowa baza pokarmowa dla zwierząt roślinożernych np. reniferów. Są także stosowane jako dodatek do pasz dla zwierząt domowych.
Niektóre jadalne porosty były wykorzystywane w czasach głodu jako dodatek do mąki. Ptaki używają ich do budowy gniazd. Kolonizujące drzewa porosty tworzą bezpieczne środowisko do życia dla wielu gatunków bezkręgowców.
Dzięki nim mamy specyficzny mikroklimat w lasach. Ich obecność zabezpiecza drzewa przed infekcjami grzybowymi.
Wykorzystywane są do farbowania tkanin, stosowane w przemyśle perfumeryjnym oraz spożywczym. Używane są także do produkcji środków zwalczających ślimaki i owady.
W medycynie ludowej od wieków porosty stosowano do leczenia wielu chorób.
Współcześnie w lecznictwie również wykorzystuje się niektóre gatunki porostów. Płucnicę islandzką stosuje się w terapii chorób układu oddechowego.
Porosty są organizmami szczególnie wrażliwymi na zanieczyszczenie powietrza. Wyjątkowo źle wpływa na nie zawartość dwutlenku siarki. Znikają więc w szybkim tempie z terenów miast i ośrodków przemysłowych. Ta wrażliwość porostów jest wykorzystywana w ochronie środowiska. Porosty jako organizmy wskaźnikowe – bioindykatory służą do monitorowania skażenia środowiska.
Wiele gatunków porostów jest objętych prawną ochroną gatunkową. Gatunki wykorzystywane przez człowieka objęte są ochroną częściową.
Z uwagi na szybkie ich zanikanie, ochroną powinny być także objęte pojedyncze, zasiedlone przez nie drzewa a także zabytkowe aleje przydrożnych drzew.
Zanim udamy się wspólnie na przyrodnicze spacery przyjrzyjmy się parkowym lub leśnym drzewom. Może ktoś z nas będzie miał szczęście zaobserwować szczególnie efektowne i rzadkie już niestety porosty należące do rodzaju brodaczek lub włostków.
Mnie jak dotąd się ta sztuka nie udała,
Tekst i zdjęcia: Aleksandra Bruske – Wasiukiewicz
Na dębie |
Na głazie granitowym |
Porosty z Parku Żeromskiego |
Z Głebokiego |
