Wydarzenia: Przewodnik turystyczny po Szczecinie

OPROWADZANIE PO MIEJSCACH PATRIOTYCZNYCH CMENTARZA CENTRALNEGO W MAJU 2025 R.

             OPROWADZANIE PO MIEJSCACH PATRIOTYCZNYCH
CMENTARZA CENTRALNEGO W MAJU 2025 R.

1 – Krótka historia Cmentarza Centralnego
2 – Tablica informacyjna o Grudniu 1970/71
3 – Wilno – Krew – Łzy pomnik poświęcony młodzieży wileńskiej, która walczyła w czasie II Wojny Światowej z najeźdźcą o niepodległość Polski
4 – Kwatera Kombatantów
5 – Kwatera jeńców duńskich i polskich z II Wojny Światowej
6 – Pomnik poświęcony ofiarom zbrodni nacjonalistów ukraińskich na Polakach II Rzeczypospolitej w latach 1943 – 47
7 – Figura św. Jerzego walczącego ze smokiem
8 – Pomnik Grudzień '70 poświęcony zabitym przez UB pracowników Stoczni
Szczecińskiej i uczniów tego zakładu
9 – Cmentarz wyznania mojżeszowego – Kirkut
10 – Kwatera Salezjanów z grobem założyciela Zgromadzenia ojca Gierosa
11 – Omawianie na trasie osobliwości dendrologicznych

Cmentarz Centralny w Szczecinie powstał w 1900 roku. Projektanci nekropolii – architekt miejski Wilhelm Meyer Schwartau i dyrektor cmentarza i jednocześnie główny ogrodnik Georg Hanning znakomicie wykorzystali naturalne warunki terenowe planując układ dróg, efektownie komponując drzewa i krzewy. W tym czasie Szczecinem rządził Hermann Haken. Stworzyli oni miejsce spoczynku zmarłych, a zarazem założenie parkowe. Cmentarz Centralny pod względem wielkości obszaru zajmuje pierwsze miejsce w Polsce, a trzecie w Europie po Hamburgu i Wiedniu. Obecnie powierzchnia wynosi 172 hektarów. Rośnie tutaj około 450 gatunków i odmian drzew i krzewów nie tylko rodzimych, a także sprowadzanych z Ameryki Północnej, Azji oraz z basenu Morza Śródziemnego. Cmentarz Centralny należy do najcenniejszych zespołów zieleni w Szczecinie.
W wielkim skrócie omawiałam poszczególne punkty oprowadzania. I tak na przykład: przy tablicy - Grudzień '70/71 podałam przyczyny strajku, który rozlał się na całą Polskę i o jego krwawym zakończeniu.
Pomnik WILNO – KREW – ŁZY jest poświęcony młodzieży licealnej Wilna i okolic, która została zamordowana przez okupanta i kolaborantów litewskich za to, że walczyła z okupantem w czasie II Wojny Światowej. Zamordowano tysiące młodzieży lub wywożono do łagrów. Pomysłodawczynią tego pomnika była sanitariuszka w tych wydarzeniach Danuta Szyksznian-Osowska zwana Sarenką przy wsparciu IPN oddział Szczecin. Pomnik zaprojektował Zbigniew Andruszkiewicz, a odsłonił Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego Olgierd Geblewicz w 2012 roku. Pomnik RZEŹ WOŁYŃSKA przypomina o skali zbrodni nacjonalistów ukraińskich na Polakach i innych narodowości zamieszkałych na terenach II Rzeczypospolitej. 11 lipca 1943 r. była to krwawa niedziela, zabito wszystkich modlących się. W ciągu tych kilku lat łącznie zamordowano siekierami, młotami, duszono powrozami, topiono w studniach 120 tysięcy Polaków, a pochowano po chrześcijańsku tylko 3 tysiące 500. Prezes IPN w swoim przemówieniu powiedział: „Stajemy tutaj, by wołać o prawdę, niech ten pomnik nie dzieli, lecz łączy nasze narody.” Pomnik powstał staraniem Stow. Kresy Wschodnie. Autorką pomnika była profesor Katarzyna Radecka. Dzieło przypomina małą wiejską chatę ze spalonym dachem, obok samotnie stojący komin z napisami nazw wiosek, których już nie ma. Wokół kwatery rosną krzewy kaliny hordowiny. W lipcu owoce przybierają kolor czerwony, w lipcu także lała się krew. Taka była myśl autorki pomnika.
Pomnik GRUDZIEŃ '70 poświęcony zabitym przez UB pracowników Stoczni Szczecińskiej i uczniów tego zakładu. Na miejscu starego pomnika ofiar rewolty 1970 pod nazwą KRZYŻ MĘCZEŃSTWA NARODU POLSKIEGO, który był postawiony po transformacji ustrojowej w 1989 r. usytuowano nowy pomnik w kształcie otwartego sześcianu autorstwa architekta z Warszawy Piotra Kudelskiego. Obecny pomnik jest zbudowany z piaskowca. Na wewnętrznych ścianach naniesiono szesnaście nazwisk zabitych w czasie rewolty 1970. W centralnym punkcie podłogi stoi krzyż z metalu nierdzewnego o wysokości 5,5 m. Otwarty sześcian nawiązuje do zaczynu Polski prawdziwie wolnej, niepodległej i suwerennej, otwarcie mówiącej o zbrodni zaistniałej na bezbronnych młodych Polakach w 1970. Każdy może wejść do środka i mówić głośno, otwarcie o zaistniałej zbrodni. Odsłonięcie pomnika nastąpiło 16 grudnia 2022 r. w rocznicę Grudnia '70. Na tej kwaterze znajdują się groby zabitych i zmarłych z odniesionych ran.
Przy alei Lipowej usytuowany jest cmentarzyk wyznania mojżeszowego – KIRKUT. Charakteryzuje się tym, że zamiast kwiatów pamięć wyraża się kamieniami różnej wielkości i ilości.
Nie dochodząc do III bramy znajduje się kwatera ZGROMADZENIA SALEZJANÓW. Dzięki arcybiskupowi Kazimierzowi Majdańskiemu Zgromadzenie w Szczecinie działa szkoląc rzemieślników i pomaga młodzieży potrzebującej wsparcia. Wśród skromnych grobów znajduje się tutaj grób założyciela Zgromadzenia ks. Lucjana Gierosa. W pobliżu cmentarza mamy rondo im. ks. Lucjana Gierosa - pierwszego dyrektora Szkoły Salezjanów.
ŻELIWNY KRZYŻ stojący przy II bramie nie jest pomnikiem polskim, lecz upamiętniającym żołnierzy poległych w czasie wojny francusko-pruskiej w latach 1870-1871 postawionym na istniejącym tu od końca XIX wieku cmentarzu wojskowym. Cmentarzyk ten włączono do Cmentarza Centralnego dopiero po II wojnie światowej. Krzyż odlany z żeliwa z motywem trójliści na końcu belek, jest podobny do krzyża z epoki gotyku. Na końcu jego poziomej belki widnieją greckie litery alfa i omega nawiązujący do apokalipsy św. Jana. Jezus mówi: Jam jest alfa i omega, początek i koniec, pierwszy i ostatni. Dla chrześcijan słowa te oznaczają wszechmoc Boga – że właśnie do niego należy pierwsze i ostatnie słowo. W grudniu 1970 roku w pobliżu krzyża potajemnie nocą grzebano ofiary tragicznych zajść w Szczecinie,właśnie dlatego przez długie lata mieszkańcy miasta nie kojarzyli tego pomnika-krzyża z pruskimi żołnierzami, ale ze sprzeciwem wobec ówczesnej władzy. W latach stanu wojennego ludność składała kwiaty, paliła znicze, modliła się i śpiewała pieśni patriotyczne. W 2003 roku manewrująca ciężarówka połamała krzyż. Na szczęście naprawiono go w Stoczni Szczecińskiej.

W ciągu dwóch godzin zwiedzania obiektów patriotycznych byliśmy zauroczeni pięknem otaczającym nas. Dostojne wysokie drzewa i kwitnące krzewy, a zwłaszcza rododendrony w całej swojej przepięknej barwie od białej, różowej, łososiowej, a nawet krwistoczerwonej wzbudzały zachwyt. Witały nas także pseudoakacje, czyli robinie śnieżnobiałymi zwisającymi girlandami kwiatów z odurzającym zapachem. Najbardziej zachwycił nas tulipanowiec amerykański swoimi kwiatami - „tulipanami”. Dla nas zakwitł miesiąc wcześniej. Towarzyszyły nam dostojne, wyniosłe platany, lipy szerokolistne, drobnolistne, a nawet holenderskie, jesiony, dęby szypułkowe bezszypułkowe, buki zwyczajne i purpurowe, leszczyny, także wierzby mandżurskie, brzozy płaczące i wierzby płaczące. Na trasie rosły cisy drzewiaste i krzaczaste, złotokapy sprawiające wrażenie jakby „złoto” kapało z nich. Zjawiskowe wrażenie. Nie sposób wyliczyć wszystkie okazy. Jest ich około 450 gatunków i odmian drzew i krzewów.

Zwiedzający w ilości siedemnastu osób byli zauroczeni pobytem na cmentarzu, a czuli się jak w parku. Po dwóch godzinach rozeszliśmy się do swoich domów nasyceni pięknem polskich drzew i krzewów, myśląc o tych, których już nie ma wśród nas.

Oprowadzała i opisała Weronika Ryba
Zdjęcia wykonał Grzegorz Kierod

             Żeliwny krzyż                              Plan Cmentarza Centralnego                                                         Ściana urnowa

        Pomnik - WILNO KREW I ŁZY                              Pomnik Ofiar                                  Spalona chata z wolnostojącym kominem
                                                                            nacjonalizmu ukraińsakiego

                Pomnik nieznanego autora                                    Pomnik- Grudzień 70                                  Pomnik kwatery Selezjanów

                                                           Kwiat tulipanowca                                                                         Zrośnięte młode jawory